ФВВ расмийси билан суҳбат: Бозорлардаги ёнғинлар, «пожарнийданмиз» деб пул йиғувчилар ва машъум ис гази ҳақида

Қиш. Совуқ фасл. Кўпчиликни қийнайдиган қатор муаммолар устига турли ҳудудлардаги аянчли ёнғинлар, ис гази туфайли ўлимлар ҳақидаги хабарлар кўпайиб қолган давр. Яна бозорларнинг устма-уст ёниши ҳам кишида шубҳа ўйғотиши табиий. Ёнғин хавфсизлигига оид шу ва бошқа масалалар бўйича ФВВ бошқарма бошлиғи Зулфиқор Қиличов билан суҳбатлашдик.

– Сўнгги кунларда ҳаво ҳарорати пасайгани ёнғинлар сонига таъсир қилиши ҳам табиий. Бу борадаги аниқ рақамлар борми? Яъни ўтган йилнинг айни шу 10 кунлиги ва бу йилдаги 10 кунликдаги кўрсаткичлар қандай фарқланади?

– Минг афсуски, эҳтиёт чораларига, тарғибот тадбирларига қарамай бу муддатда ёнғинлар сони ортган. 2020 йилнинг 18 ноябридан 27 ноябрига қадар, яъни 10 кун мобайнида республикада 482 та ёнғин қайд этилиб, бу ҳодисалар оқибатида 11 киши вафот этган ҳамда 10 киши куйиш тан жароҳати олган. 2019 йилнинг худди шу даврида 388 та ёнғин содир бўлиб, 7 киши вафот этган, 9 киши куйиш тан жароҳати олган. Кўриниб турибдики, бахтсиз ҳодисалар сони салкам 100 тага ошган.

– Сўнгги пайтларда бозорлардаги ёнғинлар сонига оид хабарлар кўпайди. Бу борадаги статистика қандай ва нега айнан бозорлар? Бозорлар атайлаб ёқилишига оид тахминларга қандай қарайсиз ва бу борадаги суриштирувлар ҳақида маълумот берсангиз?

– 2020 йилнинг ўтган даври мобайнида республика ҳудудидаги бозорлар ва савдо компексларида 9 та ёнғин содир бўлиб, оқибатида 369 млн сўмдан ортиқ моддий зарар етказилган. Содир бўлган ёнғинларнинг 8 таси электр ускуналаридан фойдаланиш ва тузилиш қоидалари бузилишидан, биттаси чекиш вақтида эҳтиётсизликдан деб топилиб, Давлат ёнғин назорати ҳамда ички ишлар органлари томонидан текширув ҳаракатлари олиб борилиб, тегишли қарорлар қабул қилинган. Ҳар бир ёнғин ҳолати бўйича алоҳида суриштирувлар олиб борилади.

– Жуда оғриқли ва жиддий муаммо – ис газидан заҳарланиш. Яқинда Ховосдаги бир оиланинг 4 нафар аъзоси, она ва уч боласи вафот этгани аянчли ҳолат. Нега бундай ҳолатлар камаймаяпти?

– Чиндан ҳам бу жуда аянчли ҳол. Ҳар бир ҳолат барча юртдошларимизни ва биринчи навбатда бизни қаттиқ ўйлантиради.

Статистик маълумотларга кўра, республикада сўнгги уч йил ичида кузги-қишки иситиш мавсумида содир бўлаётган фавқулодда вазиятларнинг аксарияти ис газидан заҳарланиш ҳолатлари билан боғлиқ.

Айтиб ўтиш керакки, олиб борилаётган кенг қамровли профилактик тадбирларга қарамасдан, афсуски, ис газидан заҳарланиш билан боғлиқ кўнгилсиз ҳолатлар ҳамон давом этмоқда. Бунинг асосий сабаблари сифатида қуйидагиларни айтиб ўтиш мумкин:

Биринчидан, ис гази табиатда кенг тарқалган, тутуннинг таркибида 3 фоиз, ишланган газда 13 фоиз, портловчи газлар таркибида эса 50-60 фоизгача ис гази бўлади. Ҳар қандай ёниш маҳсулотлари таркибида ис гази мавжуд. Табиий газ, ёқилғи, кўмир, ўтин чўғлари тўлиқ ёнмаслиги оқибатида бундай газ ҳосил бўлади. Демак, кундалик ҳаётда ис газига кўп дуч келамиз.

Иккинчидан, ис газини сезги органлари орқали аниқлаш мушкул. Ис гази рангсиз, ҳидсиз, (товушсиз) бўлганлиги сабабли аксарият ҳолларда одамлар унинг пайдо бўлишини сезмай қолади.

Учинчидан, ис гази фавқулодда хавфли заҳарли газ ҳисобланади. У организмга нафас аъзолари орқали таъсир этади. Ушбу газ гемоглобин билан кислородга нисбатан 300 марта кучли бирикма — карбоксигемоглобин ҳосил қилади. Оқибатда гемоглобиннинг тўқималарга кислород ташиш хусусияти кескин пасайиб, гипоксияга, оғир ҳолатларда эса – аноксияга (тананинг кислородсиз қолишига) олиб келиши ҳамда инсон ҳаётдан кўз юмиши мумкин. Яъни ис гази таъсирида сергак инсоннинг уйқуси келиши, ҳолсизланиши мумкин, уйқу ҳолатида эса ҳеч нарсани англай олмай ҳалок бўлиши ҳеч гап эмас.

Тўртинчидан, афсуски, фуқароларимиз томонидан ис гази билан боғлиқ огоҳлантиришларга етарлича эътибор берилмаяпти. Айтиб ўтиш керакки, агар ҳамюртларимиз мазкур хавфни англаб, хавфсизлик чораларини кўришга жиддий киришмас экан, соҳа ходимлари томонидан олиб борилаётган ишлар фақат бирёқлама бўлиб қолади ва кўзланган натижага эришиб бўлмайди.

Ис газидан заҳарланиш ҳолатларининг аксарияти қуйидаги сабабларга кўра юзага келмоқда:

• Газ ва муқобил ёқилғи (кўмир, ўтин ва бошқа) турларидан фойдаланишда хавфсизлик чораларига риоя этмаслик;
• Ностандарт (қўлбола ясалган) ёки сертификатга эга бўлмаган иситиш печлари ва анжомларидан фойдаланиш;
• Иситиш печларининг дудбуронларини нотўғри ўрнатиш;
• Газ ёки бошқа муқобил ёқилғига мослаштирилган иситиш печларини (анжомлари) дам олиш (ухлаш) хоналарига олиб кириш;
• Ҳаво алмашмайдиган хоналарни иситишда очиқ оловдан (кўмир ва ўтин чўғлари) фойдаланиш;
• Ҳавони алмаштирувчи шамоллатиш шахталари ёки туйнукларни беркитиб (тўсиб) қўйиш.

Юқорида кўрсатиб ўтилган сабабларга кўра иситиш учун фойдаланилаётган ёқилғи (газ, кўмир, ўтин ва бошқа) чала ёниши натижасида ис гази ҳосил бўлади.

Афсуски, юқоридаги камчиликлар кундалик ҳаётимизда жуда кўп учрайди. Биз оддий ва арзимас деб ҳисоблайдиган мазкур камчиликлар ис гази пайдо бўлиши ва тўпланишига сабаб бўлади.

Юқоридаги ҳолатларнинг келиб чиқишига йўл қўймаслик орқали ис газидан заҳарланиш билан боғлиқ кўнгилсиз ҳолатларнинг олдини олиш мумкин.

– Сўнгги пайтларда махсус форма кийиб олганича «пожарнийданмиз» деб пул йиғиб юрувчилар кўпайди. Мана шу тизимга оид расмий маълумот бера оласизми? Улар сизларга қай даражада алоқадор?

– Сўнгги йилларда, асосан куз-қиш мавсуми бошланиши билан мамлакатимиз бўйлаб, махсус кийим-бошдаги шахслар ўзларини «давлат ёнғин назорати органи ходими» сифатида таништириб, фуқаролардан «йиллик тўлов» қабилида турли миқдордаги пул маблағларини мажбурий тарзда ноқонуний йиғиш ҳолатлари кузатилмоқда.

Мазкур ҳолат юзасидан Фавқулодда вазиятлар вазирлиги юқорида айтиб ўтилган шахсларнинг ФВВ фаолиятига ҳеч қандай алоқаси йўқлиги, шу билан бирга, ёнғин ва унинг олдини олиш билан боғлиқ тадбирлар учун вазирлик тизими ходимлари томонидан ҳеч қандай пул йиғимлари, бошқа турдаги тўловлар ундирилмаслиги ҳақида кўп марта маълумот берган.

Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда вазиятлар вазирлиги фуқаролардан қуйидагиларга эътибор қаратишини сўрайди:

• ўзини ФВВнинг қуйи тизимларига ўхшаш ташкилотлар номлари билан таништирган шахслардан, биринчи навбатда, ўз шахсини тасдиқловчи ҳужжатини тақдим этишини сўраш лозим;
• уларнинг фаолият тури ҳамда қандай хизматлар кўрсатиши ва ишларни бажаришларига аниқлик киритиш керак.

Аброр Зоҳидов суҳбатлашди