Рўза кимлар учун фарз, кимларга енгиллик берилган? — Рамазонга доир савол-жавоблар

Жонли эфирдаги илк суҳбатимиз яқинлашиб келаётган муборак Рамазон ойи ва рўза тутишга доир масалаларга бағишланди ҳамда Kun.uz'нинг Youtube, Facebook ва Instagram'даги саҳифаларида жонли эфирга узатилди.

Мавзуга доир саволларимизга шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратларининг яқин шогирдларидан, шайх номидаги масжид имом-ноиби Ҳасанхон қори Яҳё Абдулмажид жавоб берди.

– Аввало, Ислом динида Рамазон рўзасининг қай тарзда фарз бўлгани ва умуман, Рамазоннинг мусулмонлар ҳаётидаги аҳамияти ҳақида сўзлаб берсангиз.

– Ва алайкум ассалом. Аввало барча мусулмонларни кириб келаётган Рамазон ойи билан муборакбод этаман.

Оиша розияллоҳу анҳу айтади: «Рўза ибодати Исломгача баъзи Макка мушрикларида ҳам бўлган. Фақат, улар Муҳаррам ойининг 10 куни, яъни Ашуро кунида рўза тутишар эди». Мусулмонлар Маккадан Мадинага ҳижрат қилгач, ҳижрий 2-йил Рамазондан аввалги Шаъбон ойининг 29-кечасида рўза фарз бўлгани ҳақида оятлар нозил бўлган. Ўшанда нозил бўлган оятларда Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:

«Эй иймон келтирганлар! Сизлардан аввалгиларга фарз қилинганидек, сизларга ҳам рўза фарз қилинди. Шоядки, тақво қилсангиз. Саноқли кунларда. Сизлардан ким бемор ёки сафарда бўлса, бас, саноғи бошқа кунлардан…» (Бақара сураси, 183-184 оятлар).

Аллоҳ таоло бу оятларда сизлардан олдинги умматларга фарз қилингани каби дея, бу ибодат аввалгиларга ҳам фарз бўлганини эслатяпти. Бу дангасалик қиладиганлар учун қандайдир тасалли берса, ибодатда пешқадамлар учун уларга ҳам имконият берилаётганини эслатади.

Оятдаги «Саноқли кунларда» деган жумла ҳам мусулмонларнинг ҳамма тоифаси учун ҳар хил маънода. Масалан, оддий мусулмонлар учун бу кунлар тез ўтиб кетишини англатса, тақводорлар учун бу кунлар саноқли кунларда ўтиб кетади, тезроқ ва кўпроқ хайрли амаллар қилиб қолишга шошилинг деган чақириқдир.

Ушбу оятлар нозил бўлган куниёқ, Расулуллоҳ алайҳиссалом жар солдириб, Рамазон ойининг рўзаси фарз қилингани мусулмонларга етказилган.

– Рамазон рўзасини тутиш кимларга фарз (мажбурий) ҳамда кимларга бу борада енгилликлар берилган?

– Шариат барча нарсада инсоннинг тоқатини ҳисобга олган. Қуръонда «Аллоҳ ҳеч бир жонни ўзининг тоқати етмайдиган нарсага буюрмайди», дейилади.

Шу маънода Рамазон ойининг рўзаси оқил (эс-ҳуши жойида), балоғатга етган, муқим бўлган (сафарда бўлмаган) ва соғлом мусулмонга фарздир. Бу одамлар рўзани тутмаса, гуноҳкор бўлади.

Шунингдек, балоғатга етмаган болаларга рўза тутиш мажбурий эмас. Лекин, саҳобалар «болаларимизни балоғатга етмасдан туриб, чиниқтириш учун рўза туттирардик», – дейдилар. Балоғат бу ўғил болаларда илк иҳтилом билан, қизларда эса ҳайз кўришдан бошланади.

Шариатнинг барча буйруқлари ақлга қаратилган, шунинг учун ақли расо бўлмаган кишига рўза фарз эмас. Шунингдек, соғлиги сабаб рўза тутолмайдиган ёки рўза тутса касали зўрайиб кетадиган беморларга ҳам рўза тутиш фарз эмас. Баъзилар шамоллаб қолса ҳам узрли деб ўйлайди. Йўқ, ундай эмас. Рўза тутмасликка узр бўлиши учун касаллик [рўза, яъни очлик билан] аниқ тўқнашиши керак ҳамда иложи борича диёнатли ва Рамазоннинг мусулмонларга аҳамиятини тушунадиган шифокорнинг хулосасини олиш керак.

Бундан ташқари, агар бемор рўза тутишга яраса-ю, лекин рўза тутиш касаллик тузалишини чўзиб юборса, бундай ҳолат ҳам узрли ҳисобланади.

Эмизикли ва ҳомиладор аёлларга ҳам, агар боласига сут камайиб қолиши ёки ҳолсизлик ҳолатлари бўлса, рўза тутмасликлари узрли ҳисобланади.

Шунингдек, соғлом бўлса ҳам мусофирлар, яъни уйидан 96 км ва ундан ортиқ масофага қасд қилиб сафарга чиққан мусулмонлар ҳам рўза тутмасликлари мумкин. Лекин, бу тоифа одамлар тутса ўзларига яхши.

Рўза тутса қувватсизланиб қоладиган даражадаги қари одамлар ҳам рўза тутмасликлари мумкин.

• Барча савол-жавоблар билан тўлиқ видео орқали танишишингиз мумкин. Суҳбат давомида, шунингдек оғиз очиш ва ёпиш вақтларини аниқлашдаги ихтилофлар, рўзадор инсонга нималар тақиқланиши, Рамазонда қилиш мумкин бўлган ишлар, ифторлик ва саҳарликда таомланиш одоблари каби мавзуларда сўз боради.

Фаррух Абсаттаров суҳбатлашди.