Ғани қайтмоқчи, Панжшерда қаршилик ҳаракати куч тўпламоқда, мамлакатда намойишлар. Афғонистон бўйича сўнгги хабарлар

Ўз видеомурожаатини Ғани БААдан туриб йўллаган, ушбу мамлакат ҳукумати унга «инсонпарварлик нуқтайи назаридан» бошпана берилгани ҳақида маълум қилганди.

Фейсбукдаги саҳифасига жойлаштирган видеомурожаатида Ғани у мамлакатдан катта миқдордаги пулни олиб чиқиб кетгани ҳақидаги хабарлар асоссизлигини таъкидлаган. Аввалроқ Афғонистоннинг Тожикистондаги элчиси Муҳаммад Зоҳир Агбар Душанбеда ўтказилган матбуот анжуманида Ғанининг қочишини «давлат ва миллатга хиёнат» деб атаб, у давлат ғазнасидан 169 миллион доллар ўғирлагани ҳақида гапирганди.

«Мени ўзим билан пул олиб кетганликда айблашмоқда. Лекин бу гаплар ёлғон, мен устимдаги кўйлак, салла ва пойабзал билан мамлакатдан кетдим, битта сумкада бир нечта китоб олиб кетолдим, холос.

Ҳозир мен маслаҳатлашув ўтказмоқдаман ва афғонлар учун адолат тикланиши бўйича саъй-ҳаракатларни давом эттириш мақсадида мамлакатга қайтмоқчиман», деган у.

Унинг сўзларига кўра, уни мамлакатдан чиқиб кетишга мажбурлашган. «Агар мен қолганимда, бемисл қон тўкилишига гувоҳ бўлардим», дея қўшимча қилган у.

«Қонуний президент в.б» Амрулла Солиҳ қаршилик қилишда давом этади

Халқаро ҳамжамият «Толибон»ни легитим ҳукумат сифатида тан олиш масаласини кўриб чиқаётган вақтда, Афғонистоннинг биринчи вице-президенти Амрулла Солиҳ толиблар ҳокимиятини тан олмаслигини билдириб, ўзини Афғонистоннинг «қонуний вақтинча президенти» деб эълон қилган.

У Афғонистон Конституциясига мувофиқ, президент истеъфога чиққан, қочқинликка кетган, вафот этган ёки давлатни бошқаришга лаёқатсиз бўлиб қолган ҳолатларда унинг вазифасини бажариш вақтинча вице-президент зиммасига ўтишини эслатмоқда.

France24 хабарига кўра, сешанба куни унга содиқ кучлар шимолдаги Панжшер вилояти туманларини эгаллашган ва бу ҳудуд унинг таянчига айланган. Солиҳ ушбу вилоятда мустаҳкам ўрнашиб олмоқда ва дунё етакчиларини уни қўллаб-қувватлашга чақирмоқда.

Афғонистоннинг Тожикистондаги элчиси Зоҳир Агбар чоршанба куни Панжшер толибларга қаршилик ҳаракати ўчоғига айланганини маълум қилди. «Фақат вице-президент Амрилла Солиҳ раҳбарлигидаги Панжшер қаршилик кўрсатмоқда», деган у.

Россиянинг Афғонистондаги элчиси Дмитрий Жирнов эса чоршанба куни Россия телевидениеси эфирида Солиҳни Панжшердан ташқарида ҳеч ким қўлламаётгани ҳақида гапирди. «Кобулда ҳеч ким вице-президент Солиҳ тараф бўлмади. Унинг миллати тожик, шу туфайли у Панжшерга келган, бу тожиклар анклави», деган у.

Солиҳ бир неча кун олдин «Толибон»га таслим бўлмасликка ва Аҳмад Шоҳ Масъуд хотирасига хиёнат қилмасликка ваъда берганди.

Аҳмад Шоҳнинг ўғли Солиҳни қўлламоқда

Миллий қаҳрамон, 1990-йилларда «Толибон»га қарши курашган Шимолий альянс раҳбари, 2001 йил сентябрда «Ал-Қоида» томонидан ўлдирилган Аҳмад Шоҳ Масъуднинг ўғли Аҳмад Масъуд ҳам айни вақтда толибларга таслим бўлмаган ягона вилоят - Панжшерда. 

Бу ҳудудга «қўмондонлари таслим бўлганидан ғазабланган» Афғонистон армияси ва хавфсизлик хизматининг махсус кучлари ҳарбийлари Аҳмад Масъуд армиясига келиб қўшилган.

Кичик Масъуд ахборий устунликка эга бўлиш мақсадида атрофдагилардан ўзининг ҳаракатлари тўғрисида ҳабар тарқатмасликни сўраган. Ўз навбатида, толиблар ҳам ўз назоратида бўлмаган ва қаршилик ҳаракати марказига айланган ушбу ҳудуддан хабар чиқишини истамаяпти.

Риа Новости агентлиги манбасига кўра, Панжшер ҳудудига Афғонистондаги ўзбеклар етакчиси маршал Абдулрашид Дўстум раҳбарлигидаги ўн минг қўшин ҳам йўл олган. Шунингдек, генерал Пир Муҳаммад Хоксор ҳам шу ерга келган.

Манбалар маълумотига кўра, Масъуд АҚШ ва Франция вакиллари билан алоқа ўрнатиб, ўз қўшинлари қурол, ўқ-дори ва ҳарбий техникалар билан таъминланишига эришиш учун ҳаракат қилмоқда. Агар Ғарб томонидан Панжшерга эътибор қаратилмаса, у Россияга юзланиши мумкин.

Байден: агар зарурат туғилса, ҳарбийлар 31 августдан кейин ҳам Кобулда қолиши мумкин

АҚШ президенти Жо Байден Кобул қулашидан кейин илк бор ABC телеканалига интервью берди, у ҳарбийларни Афғонистондан олиб чиқиш бўйича қарори тўғри бўлган деб ҳисоблагани ҳақида айтган.

Шу интервьюнинг канал сайтида эълон қилинган қисмларида Байден америкалик ҳарбийлар Афғонистонда 31 август - ҳарбийларнинг олиб чиқилиши учун белгиланган сўнгги муддатдан кейин ҳам қолиши мумкинлигини истисно қилмаган.

Бу агар ой охирида ҳам Афғонистондан кетишни истаган АҚШ фуқаролари қоладиган бўлса, рўй беради. «Барчани олиб кетмагунча биз чиқмаймиз», деган Байден.

Байден бу муддатни қандай йўл билан узайтирмоқчилигига аниқлик киритмаган.

Толиблар ҳозирда аэропортга йўл олаётган хорижликларга тўсқинлик қилишмаяпти, аммо шаҳарнинг барча қисмини, шу жумладан аэропортга киришни ҳам назорат қилишмоқда.

У Афғонистондан эвакуация жараёнида юзага келган тартибсизлик бўйича саволга жавоб қайтарган. «Бу вазиятдан хаос юзага келмаган ҳолда чиқиб кетиш имконсиз эди... Мен билмайман, бошқа яна қанақа бўлиши мумкин эди», дея тан олди у.

У АҚШ разведкаси Афғонистондаги ҳокимият йил охиригача қулаши мумкинлигини тахмин қилганини, бироқ бу борада аниқ фикр бўлмаганини айтди.

Афғон армияси ва ҳукумат тор-мор этилгач, АҚШ ўз режаларини ўзгартириш ёки ўзгартирмаслик масаласини ҳал этиши керак эди. Байденнинг айтишича, ҳарбийларни олиб чиқиб кетишни давом эттиришга муқобил вариант - ҳарбийлар сонини ошириш эди.

Афғонистонда 10-15 минг америкалик қолмоқда. Бундан ташқари АҚШ америкаликлар билан ҳамкорлик қилиб келган 50-65 минг афғонни эвакуация қилмоқчи. Аввалроқ Пентагон АҚШ 5 мингга яқин кишини олиб чиқишга улгурганини маълум қилганди.

Эрдўған: Туркия толиблар бошқаруви даврида ҳам Кобул аэропортида қолмоқчи

Туркия ҳамон Кобул аэропорти муҳофазасини ўз зиммасига олишга тайёр. Бу борада Жо Байден ва Ражаб Тоййиб Эрдўған ўртасидаги музокаралар америкалик ҳарбийлар олиб чиқилишидан олдинроқ бошланган.

Аэропорт – муҳим объект, халқаро миссиялар ва хорижий дипломатларнинг келгуси фаолияти шунга боғлиқ.

Пайшанба куни Эрдўған толибларнинг ҳокимиятга келиши Туркиянинг мақсадларига таъсир кўрсатмаслиги, фақат янги реалликни ҳисобга олган ҳолда режада кичик ўзгаришлар бўлиши ҳақида гапирди.

«Биз афғон халқининг тинчлигини сақлаш, бу мамлакатда яшаётган турк фуқароларининг фаровонлигини таъминлаш, шунингдек, ўз давлатимиз манфаатларини ҳимоя қилиш учун ҳар қандай турдаги ҳамкорликка тайёрмиз. Бу мамлакатда ҳокимият тепасида ким бўлишидан қатъи назар, Туркия яхши кунда ҳам, ёмон кунда ҳам қардош Афғонистонни қўллаб-қувватлайди.

Улар [«Толибон» етакчилари] ҳамиша Туркия билан муносабатларни эҳтиёткорлик билан олиб боришган», деган турклар етакчиси.

Покистон Афғонистон билан чегараларни яна ёпди

Покистон толиблар Кобулга кириши арафасида Афғонистон билан чегаранинг ўз томонидаги қисмини ёпган. Аммо бир неча кун ўтиб чегара савдо учун очилган, шунингдек, йўловчиларнинг ҳаракати чекланган тарзда амалга оширилмоқда.

Торхам чегара ўтиш пункти ўн йиллар давомида афғонлар Покистонга ўтишида асосий йўналиш бўлиб келган. Одатда чегарани бир кунда 6-7 минг киши кесиб ўтарди. Бугунги кунда эса бир неча ўн кишигина бунга муваффақ бўлмоқда – толиблар Торхамни назоратга олишган.

Толиблар қочқинлар мамлакатни тарк этишига қўймаяпти. Покистонга фақат савдогарлар ва рухсатномага эга бўлганларгина ўтиши мумкин.

Покистон бир неча ой олдин чегарада тўсиқлар тиклашни бошлаганди. Барча чегара ўтиш пунктлари айни вақтда қаттиқ қўриқланмоқда ва ҳукумат рухсатисиз Покистонга кириш амалда иложсиз.

Покистон хавфсизлик кучлари жангарилар тинч аҳоли вакиллари қиёфасида чегарадан ўтиб мамлакат ҳудудига кириб келишини исташмаслигини маълум қилган.

Толиблар вакили: Афғонистонда демократия бўлмаслиги аниқ

Reuters агентлиги журналистига толибларнинг юқори мартабали амалдорларидан бири Воҳидулло Ҳошимийнинг маълум қилишича, ҳаракат мамлакатда ҳокимиятни қўлга олганидан кейин Афғонистонни кенгаш бошқаради, аммо олий раҳбарият толиблар етакчиси Ҳайбатулла Охунзоданинг қўлида тўпланади.

Ҳошимий ҳали бошқарув масалаларида кўп нарса ҳали қилинмагани, аммо ҳозирдан Афғонистон демократик мамлакат бўлмаслигини аниқ айтиш мумкинлигини айтиб ўтган. Унинг сўзларига кўра, янги ҳокимият тузилмаси 1996-2001 йилларда мамлакатда ҳукмронлик қилган ислом амирлигига ўхшаш бўлади. Ўшанда ҳаракат раҳбари Мулла Умар бўлган, лекин кўп ўтмай кундалик масалаларни ҳал қилишни кенгашга топшириб, ўзи фақат глобал масалаларда қарор қабул қиладиган бўлганди.

Катта эҳтимол билан кенгашга Охунзода раҳбарлик қилади, президент ролини эса унинг ўринбосарларидан бири бажаради.

«Аммо ҳеч қандай демократик тизим бўлмайди, чунки бизнинг мамлакатда унинг ҳеч қандай пойдевори йўқ. Шу туфайли биз бу масалани муҳокама ҳам қилмаймиз, Афғонистонда қандай сиёсий тизим жорий этилиши ҳам ўз-ўзидан тушунарли, бу шариат қонунлари, тамом вассалом», дея қайд этган толиблар вакили.

1996-2001 йилларда Афғонистон ислом амирлиги ҳукмронлиги даврида мамлакатда шариат қонунларига амал қилган. Аёлларнинг позицияси энг қийин бўлган. Қизлар мактабга боришига рухсат этилмаган, вояга етган аёллар эса паранжисиз ва эркаклар ҳамроҳлигисиз уйдан чиқиши мумкин эмасди. Қоидабузарлар қаттиқ жазоланган.

Ҳошимий афғон аёлларининг таълим олиш ва ишлаш борасидаги ҳуқуқи масаласи ислом уламолари кенгаши томонидан ҳал этилишини айтиб ўтган. Унинг сўзларига кўра, уламолар аёллар учун қандай шаклдаги либослар мажбурий бўлишини ҳам белгилайди.

Афғонлар Мустақиллик кунида норозилик намойишларига чиқишди

Пайшанба куни Афғонистоннинг қатор шаҳарларида мамлакат мустақиллигининг 102-йиллиги муносабати билан намойишлар бўлиб ўтди. Акция иштирокчилари мамлакат байроқларини кўтариб кўчалардан ўтишди, толиблар айни вақтда барча ҳудудларда ўзларининг оқ рангли байроқларини ўрнатмоқда.

Ижтимоий тармоқларда кўчалардаги ҳолат акс этган видеолар тарқалган. Улардан бирида Кобулдаги одамлар «бизнинг байроғимиз, бизнинг бирлигимиз» дея ҳайқиришган.

Бошқа бир шаҳарда – Асадободда қурбонлар берилган бўлиши мумкин. Бу ҳақда воқеа гувоҳлари ижтимоий тармоқларда ёзишган, аммо бу маълумот матбуот томонидан ҳозирча текширилмаган.

Чоршанба куни ҳам Жалолобод шаҳрида «Толибон» байроғини ечиб олишга уринган намойишчилар ўққа тутилган ва камида уч киши ҳалок бўлганди.

Ғарб толибларга молиявий оқимни тўхтатиб қўяди
Толиблар тез орада молиявий қийинчиликларга тўқнаш келади, Ғарб мамлакат валюта захираларидан фойдаланишни тўсиб қўймоқда.

Мамлакат иқтисодиёти хорижий ёрдамларга жуда боғлиқ, бу ЯИМнинг 43 фоизини ташкил этади.

Афғон валюта захираларининг катта қисми Америка ва Европа банкларида сақланади, АҚШ шу ҳафтада бу захираларни музлатиб қўйди.

Халқаро валюта жамғармаси ҳам Афғонистонга ёрдам тўхтатилишини маълум қилган. Бошқа йирик донорлар ҳам пул оқимларини тўхтатиш ниятида.

Экспертларнинг сўзларига кўра, молиявий босим – Ғарб қўлида қолган жуда жиддий ричаг, аммо толиблар Хитойнинг ёрдамига умид қилиши ҳам мумкин.

Яқинда Хитой уйғурларни қўллаб-қувватламаслик эвазига толибларга йирик инвестициялар ваъда қилгани ҳақида хабарлар берилганди, аммо ҳали ҳеч қандай келишув тузилмаган.