Рашид Қодировга озодлик, дорини фарқлолмаган тизим, шубҳали бошқарувдаги ИЭСлар — ҳафта дайжести

Келаётган ҳафта Марказий Осиёни аномал даражадаги қаҳратон об-ҳаво кутяпти. 6 январдан бошлаб Россиянинг Европа қисмини қамраб олган, айрим жойларда ҳаво ҳароратини -40 даражагача туширган совуқ антициклон Ўзбекистонга 9 январ, душанбада етиб келади. Синоптикларнинг маълум қилишича, аномал совуқ 15 январ, якшанба кунига бориб чекинишни бошлайди. Унгача кўплаб ҳудудларда ҳарорат кундузи -8 даражагача, кечалари -17 даражагача тушади. Шимолий ва чўл ҳудудлар кечалари -27 даражагача совиб кетиши, жанубда ва Фарғона водийсида эса тунги ҳарорат -10 даражагача тушиши кутиляпти. Душанбадан чоршанбагача ёғингарчилик бўлади.

Аномал совуқ муносабати билан барча бўғиндаги таълим масканларида қишки таътил бир ҳафтага узайтирилди. Мактабларда ҳам, олийгоҳларда ҳам дарслар 18 январ, чоршанбадан бошланади. Бу хабардан кейин интернет аҳли 14 январ – Ватан ҳимоячилари куни ҳақида мактаб ўқувчисининг ўтган йили тарқалган аудиосини яна бир марта эшитиб, кулиб олди: “Устоз, қизлар бизга 14 январга совға беришмайди, тўғрими? Каникул бўлиб қолди. Шунга биз уларга 8 мартда совға бермаймизми? Қизлар берасанлар деб туриб олади... Устоз, мен бермайман”. Йигитчага қизчанинг жавобидан ҳам хабарингиз бўлса керак.

Таътил чўзилганига болалар хурсанд, лекин катталар ҳақида бундай деб бўлмайди. Кунлар совуқлашиши ортидан газ пасаяди, электр ўчишлари кўпаяди. Олдиндаги бир ҳафта уйни иситиш аксарият ўзбекистонликлар учун биринчи навбатдаги ҳаётий масалага айланади. Энергетика вазирлиги кўриладиган чоралар ҳақида ахборот берди. Вазирлик вазият тақозоси билан режали чекловлар киритишга тўғри келишини, бу чекловлар “қисқа муддатли” бўлишини маълум қилди.

Қўшимча қилиб ўтамиз, чоршанба куни президент Шавкат Мирзиёев россиялик ҳамкасби Владимир Путин билан телефон орқали мулоқот қилди. Расмий хабарга кўра, президентлар энергетика, савдо ва стратегик шериклик масалалари ҳақида гаплашган.

“Док-1 Макс”нинг таркиби ўзгарган, масъуллар буни сезмаган

Ўзбекистонда камида 20 та боланинг ўлимига сабаб бўлгани айтилаётган “Док-1 Макс” дорисининг лаборатория синовлари белгиланган тартибда ўтказилмаган. Бу ҳақда жиноят ишини тергов қилаётган Давлат хавфсизлик хизмати маълум қилди.

ДХХга кўра, Ҳиндистондан олиб келинган “Док-1 Макс” ва “Амбронол” препаратларининг талабга жавоб бериш-бермаслигини Дори воситаларини стандартлаш илмий маркази текширган, лекин текширув ўтказиш тартиби қўпол равишда бузилган, натижада сифатсиз дорилар сотувга чиқиб кетган. Ҳолат бўйича 4 киши қамоққа олинган. Улардан икки нафари – илмий марказ мансабдорлари; яна икки нафари – бу дориларни импорт қилган Quramax компаниясининг масъул ходимлари.

Божхона қўмитасининг шу ҳафта маълум қилишича, “Док-1 Макс”нинг Ўзбекистонга кириб келиши тўхтатилган; божхона омборларида бу дорининг салкам 60 минг қутидан иборат учта партияси ушлаб турилибди. 2 январ куни Соғлиқни сақлаш вазирлиги Quramax компанияси олиб келган барча дорилар сотувини тўхтатиш бўйича дорихоналарга хат чиқарди. Ҳиндистонда бу икки препаратни ишлаб чиқарган Marion Biotech компанияси фаолияти вақтинча тўхтатилган.

Расмийларга кўра, “Док-1 Макс” Ўзбекистон бозорида 2012 йилдан бери бор. Муаммо фақат охирги импорт қилинган партиялардан бирида экани айтиляпти. Текширувларда аниқланишича, препаратнинг айрим сериялари таркиби ўзгариб қолган – сертификатда ёзилган модданинг ўрнига бошқа модда қўшиб юборилган. Буни эса дориларнинг ҳар битта партиясини алоҳида текширадиган илмий марказ аниқлаши керак эди. Марказнинг икки мансабдори, юқорида айтганимиздек, ДХХ изоляторида ўтирибди.

Кўрилаётган чораларга қарамай, аниқ айтиш мумкинки, ўнлаб болаларнинг фожиавий ўлимига давлатнинг реакцияси қониқарсиз бўлди. Марҳум мурғакларнинг оилаларига компенсация тўлашга саъй-ҳаракатлар бўлаётгани йўқ. Соғлиқни сақлаш вазирлиги ўлим сиропининг сотувини тўхтатишга бир неча кунга кечикди. Аҳолини кенг миқёсда хабардор қилишга ҳам шошилмади, фақат интернетдаги танқидлардан кейингина огоҳлантирувчи SMSʼлар юборилди. Рўй берган воқеалар бўйича очиқлик кам, саволлар кўп, лекин масъуллар ва шахсан вазирнинг ўзи матбуот анжумани ўтказмади.

Устига устак, бу фожиа ҳақида биринчи бўлиб хабар берган Самарқанд вилояти болалар шифохонаси бош шифокори Маматқул Азизовнинг ишдан олингани ҳам эътирозларга сабаб бўлди. Айни пайтда у лавозимига тикланиши мумкинлиги ҳақида хабарлар бор.

Янги тайинланган соғлиқни сақлаш вазири Амрилло Иноятовнинг шу ҳафта айтишича, тиббий суғурта тизими бўйича амалий ишлар шу йилдан бошланади. 2023 йилда Тошкент шаҳри ва Навоий вилоятида тиббий суғурта механизмлари синов тариқасида ишга туширилади. Мутахассислар суғуртали тиббиётни жорий этиш билан бирга, тезроқ далилларга асосланган тиббиётга ўтиш кераклигини ҳам айтяпти.

Фойдадан қарзга кирган ишончли бошқарувдаги ИЭСлар

“Ангрен” иссиқлик электр станциясининг бошқаруви давлатга қайтди. Бу станция – “Янги Ангрен” ИЭС ва “Ўзбеккўмир”га қўшилиб, уч йил олдин миллиардер Шодиевларга алоқадор компанияга ҳеч қанақа танловсиз ишончли бошқарувга берилган эди. 2022 йил охирида якунига етган шартнома муддати узайтирилмади. Рақамларга қараб хулоса қилинса, ишончли бошқарувчининг ишончли экани савол остида. Чунки бунгача фойда билан ишлаб келган “Ангрен” ИЭС ишончли бошқарувда ўтган уч йил ичида 600 млрд сўмга яқин зарар кўрган.

Ўзбекистондаги энг йирик станциялардан бўлмиш “Янги Ангрен” ИЭС бошқаруви эса ҳали ҳам Қозоғистон компаниясининг қўлида. Бу станция ишончли бошқарув остидаги уч йил ичида 875 млрд сўм зарарга кириб кетган. Шунга қарамай, ҳукумат хусусий бошқарувчига ишонишда давом этяпти. Иккала станциянинг охирги уч йилдаги зарари салкам 1,5 трлн сўмга етган.

Бу зарарлар кўмир импорти билан боғлиқ бўлиши мумкин. Бир неча йил олдин Ангрендаги ИЭСларда газ ёқишни камайтириб, максимал даражада кўмирдан фойдаланишга ўтилиши айтилган эди. Ўзбекистоннинг кўмир саноати ҳам “Ўзбеккўмир” компанияси тимсолида айни шу “ишончли бошқарувчи”га берилган. Лекини шундаки, газ ва электр энергиясига ўхшаб, кўмир саноати ва импорти ҳам ёпиқ ва коррупциялашган тизимлардан бири. Статистика қўмитаси маълумотларидан келиб чиқилса, “ишончли бошқарувчилар” Россиядан кўмирни каррасига қимматига импорт қиляпти.

Ишончли бошқарувга берилган электр станциялар нафақат триллионлаб зарарга кириб кетган, балки ангренликларни қишда совуқ уйда қолдирган ҳам. Шаҳардаги кўплаб хонадонлар ноябр ойидан бери тайинли исимайди. Бунинг сабабини изоҳларкан, Ангрен прокурори Улуғбек Хабилжонов “қозоғистонликларга тегишли компания бу ИЭСларга умуман қарамай қўйгани”ни айтди. 2-сектор раҳбарининг сўзларига кўра, станциядаги учта қозондан иккитаси ишламаяпти. Бошқарув давлатга қайтганидан кейин таъмирлаш ишлари учун пул ажратиладиган бўлган.

Йирик коррупцияда айбланиб қамалган собиқ бош прокурор озодликка чиқди

Ўзбекистоннинг собиқ бош прокурори Рашид Қодиров шу ҳафта шартли равишда озодликка чиқарилди. У коррупцион жиноятлари учун 2018 йил февралида қамоққа олиниб, 2019 йил июнида 10 йилга озодликдан маҳрум этилган эди. Яъни Қодиров жазо муддатининг ярмини ҳам ўтагани йўқ. Собиқ бош прокурор нега қўйиб юборилгани бўйича расмийлар изоҳ бермади.

Рашид Қодиров 2000 йилдан то 2015 йилгача прокуратура тизимини бошқарган. 2019 йилда суд уни порахўрлик, товламачилик, мансаб ваколатини суиистеъмол қилиш каби оғир ва ўта оғир жиноятларда айбдор деб топган. Президент Шавкат Мирзиёев 2018 йилдаги чиқишларидан бирида Қодиров ҳар бир туман прокуроридан 30-40 минг доллардан олгани, у ва жамоаси Болтиқбўйида уйлар солгани, ҳатто Амир Темур ҳам, амирликнинг шайхлари ҳам уларчалик кошонада яшамаганини айтганди.

Бу ҳафта яна нималар рўй берди?

Тошкентдан Олмаотага учган самолёт кучли турбулентлик зонасига тушиб қолди. Ҳодиса Air Astana авиакомпаниясининг Airbus A321 русумли самолётида, 10 600 метр баландликда рўй берди. Натижада 7 киши жароҳатланди. Улардан уч нафари – ўзбекистонлик. Жиддий жароҳат олганлар йўқлиги айтиляпти.

Хитойнинг BYD компанияси феврал ойидан Тошкентда электромобиллар сотувини бошлайди. “Ўзавтосаноат” раиси ўринбосари Азиз Шукуровнинг маълум қилишича, BYD'нинг Ўзбекистондаги дилерлик марказларида BYD Song ва Chaser номли гибрид кроссовер ҳамда Han электроседани таклиф этилади. Интернетдаги маълумотларга қараганда, бу учта электромобилнинг Хитойдаги нархи 23 минг, 26 минг ва 29 минг доллардан бошланади.

1 январдан айрим ҳудудлардаги давлат боғчаларида тўловлар миқдори камайтирилди. Бу 2023 йилдан эътиборан ҳамма туман-шаҳарлар бешта тоифага ажратилгани билан боғлиқ. 4- ва 5-тоифадаги туманларда давлат боғчаларига тўлов 50 фоизга, 3-тоифадаги туманларда эса 30 фоизга камайтирилди.

Президент администрациясида навбатдаги тайинловлар. Бош вазир ўринбосари лавозими қисқариб кетган Шуҳрат Ғаниев администрацияда иш бошлади. У президентнинг иқтисодий масалалар бўйича маслаҳатчисининг ўринбосари бўлди. Тадбиркор Бахтиёр Фозиловнинг укаси Азамат Фозилов ҳам администрацияда иш бошлади: у ижро аппаратининг бош маслаҳатчиси этиб тайинланди. У бунгача Иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазирлигининг Инсон ресурслари ва ходимлар салоҳиятини ривожлантириш департаменти директори эди.

Саййид Раҳматуллоҳ Термизий Тошкент шаҳар бош имом-хатиби вазифасидан кетди. Унинг ўрнига “Абу Сахий” жоме масжиди имом-хатиби Абдуқаҳҳор Юнусов пойтахт бош имом-хатиби вазифасини бажарувчи этиб тайинланди. “Новза” жоме масжиди имом-хатиби Жалолиддин Ҳамроқулов ва Ислом институти ректори Уйғун Ғофуров Ўзбекистон мусулмонлари идораси раисига ўринбосар бўлди. Бўшаган ректор лавозимини Муҳаммадолим Муҳаммадсиддиқов эгаллади.

Тошкентдаги 25 та олийгоҳда дарслар соат 09:30дан бошланадиган бўлди. Яна 5 та ОТМ талабалари эса биринчи жуфтликка улгуриш учун эрталаб соат 8 да дарсда бўлишлари керак. Бу олийгоҳлар ёки уларнинг факултетлари метро бекатлари атрофида жойлашган. Дарслар бошланиш вақтини ўзгартириш йўли билан метрода эрталабки тиқилинчни камайтириш мақсад қилинган.