Экспертлар Залужнийнинг мақоласи ҳақида: Ғарб Украинани қуроллантиришда кечикди

Украина Қуролли кучлари бош қўмондони Валерий Залужнийнинг The Economist Британия ҳафталик газетасида чоп этилган мақоласи Украина ва хорижда қизғин баҳс-мунозараларга сабаб бўлди. Унда украиналик генерал фронтдаги вазият боши берк кўчага кириб қолгани, ўзи позицион деб атаган урушнинг янги босқичи ҳақида, шунингдек, Киев вазиятни янада фойдалироқ томонга ўзгартириши кераклиги ҳақида ёзади.

«Ўтган йилгидек, тез ютуқ бўлиши мумкин деган фикр, аслида, энди долзарб эмас. Ва, эҳтимол, бунинг акси бўлса керак - энди маълум бир позициявий урушга ўтилди. Позицион уруш эса чарчоқдан дарак беради», - дейди Германия ташқи сиёсат жамиятидан (DGAP) хавфсизлик ва мудофаа сиёсати бўйича эксперт Кристиан Мёллинг.

Позицион уруш Россия учун фойдалироқ

У Киев ва Москванинг фронтда ҳозирги қарама-қаршиликдаги турли мақсадларига ишора қилиб, Россия учун позициявий уруш фойдалироқ деган хулосага келди. Негаки, Украина босиб олинган ҳудудларни қайтариб олишни истаса-да, Россия учун «статус-квони сақлаб қолиш етарли», деб таъкидлайди Мёллинг: «Ҳужум қилаётган томон статус-квонни ўзгартириш учун кўпроқ куч ишлатиши керак. Ва бу Украина учун вазиятни янада қийинлаштиради, чунки у ўз позицияларини янада мустаҳкамлаши ва шу тариқа Россиядан кўра кўпроқ куч сарфлаши керак».

Немис эксперти, авваламбор, вазият шу тарзда ривожлангани учун Киевга етарлича ҳарбий ёрдам бермаётган Ғарбни айблайди. «Энг катта муаммо шундаки, биз Украинани жуда кеч қуроллантирдик ва ходимларни нафақат алоҳида қурол турларини, балки бир вақтнинг ўзида кўплаб тизимлардан фойдаланишга ўргатиш учун етарли вақтимиз йўқ», дейди у.

Зеленский «ўзини алдаяптими»?

Аввалроқ интернет ва ижтимоий тармоқларнинг Украина сегментида америкалик журналист Саймон Шустернинг Time учун мақоласи кенг муҳокама қилинган эди. Шустер Украина президенти Володимир Зеленскийнинг АҚШга қилган ташрифи унчалик муваффақиятли бўлмаганини кузатган, кейин эса Украинага ташриф буюриб, у ерда давлат раҳбари ва унинг ҳамроҳлари билан суҳбатлашган. «Бизнинг ғалабамизга менчалик ҳеч ким ишонмайди. Ҳеч ким», - дея Зеленскийнинг сўзларини келтиради журналист ўз мақоласида. Шу билан бирга, у ўз сафарлари давомида дунёда урушга қизиқиш заифлашганини, шунингдек, Украинани халқаро қўллаб-қувватлаш даражаси пасайганини ҳис қилаётганини таъкидлайди. Шунга қарамай, Зеленскийнинг фикри ўзгармади, «у курашдан воз кечмоқчи эмас ёки ҳеч қандай тинчлик сўрамоқчи эмас», дейди Шустер. Бироқ, Украина президенти жамоасидаги манбанинг сўзларига таяниб, журналист жамоа ичида Зеленский «ўзини алдаяпти» деган фикр борлигини таъкидламоқда.

Бундан ташқари, нашр муаллифи Зеленскийнинг номи ошкор этилмаган маслаҳатчиларига таяниб, қиш бошланишидан олдин ҳарбий стратегияда ва Украина президенти жамоасида ўзгаришлар бўлишини кутиш кераклигини билдиради.

Киевдаги коррупция можаролари

Шустернинг манбаларга таянган ҳолда таъкидлаган яна бир муаммо шундаки, ҳарбийларнинг айрим бўлинмаларида кадрлар етишмаслиги қурол ва ўқ-дорилар тақчиллигидан ҳам кескинлашди. Украина армиясини шакллантириш масаласи, журналист ёзганидек, коррупция можароларига ҳам боғлиқ бўлиб чиқди.

Шустернинг қайд этишича, сўнгги ойларда коррупция муаммоси Зеленскийнинг кўплаб иттифоқчилари билан муносабатларини ёмонлаштирган. Хусусан, Украина Мудофаа вазирлигидаги коррупция можаролари туфайли маҳкама бошлиғи Олексий Резников истеъфога чиқди. Бироқ, бу вазиятни ўзгартирмади - аноним суҳбатдош журналистга украиналик амалдорлар «худди эртанги кун келмайдигандек ўғирлаяпти», деган. Саймон Шустернинг бошқа суҳбатдошига кўра, Зеленский бу муаммони секин ҳал қилган ва у ҳаракат қила бошлаганида, кеч бўлган – «обрўга путур етказиб бўлинган».

Коррупцияга қарши кураш маркази (ККМ) бошқаруви раҳбари Виталий Шабунин мақоланинг коррупция можаролари билан боғлиқ жиҳатларига эътибор қаратди. «Биз ККМда Резников бўйича президент баҳоналари Ғарб қўллаб-қувватлашига коррупция можаросидан кўра кўпроқ таъсир қилади, деб бақирдик», деб ёзди Шабунин Facebook'да. Шу билан бирга, Украина президенти девони раҳбарининг маслаҳатчиси Михайло Подоляк Time нашридаги мақолани «нима бўлаётгани юзасидан ўз позициясига эга бўлган аниқ бир журналистнинг субъектив нуқтайи назари» деб атади.

Украина ҳукуматидаги ўзгаришлар - иккинчи даражали масала

Кристиан Мёллинг Украина ҳукуматидаги ўзгаришлар жанг майдонида ниманидир ўзгартиришига шубҳа қиляпти. «Менимча, бу ҳолатда Украинада ким қайси вазирлик курсисини эгаллаши масаласи унчалик ҳал қилувчи аҳамиятга эга эмас, - дейди у. - Украина ўзига нима кераклигини билади, ўтган йили буни кўрсатди. Агар Ғарб урушдаги мақсадлар бўйича ўз сиёсатини давом эттирса, у Украинага ўтган йилга қараганда ҳарбий жиҳатдан кучлироқ бўлишига ёрдам бериши керак».

Лондон Кингс-коллежининг мудофаа масалалари бўйича мутахассиси Марина Мирон Валерий Залужнийнинг мақоласини Ғарб етакчиларига чақириқ деб атади: «Бу чақириқ, илтимос: биз сизнинг ёрдамингизга муҳтожмиз, бизга технологиянгиз керак ва олға силжиш учун энг яхши технология керак».

Унинг фикрича, ғарб етакчиларининг Украина армияси имкониятларидан умидлари жуда юқори. «Менимча, бу урушнинг бошиданоқ Украина имкониятлари ва армиясининг кучини ортиқча баҳолаш, шунингдек, Россия имкониятларини паст баҳолаш билан боғлиқ маълум бир ҳолат бор эди. Бу ҳозирги вазиятга олиб келди, у июнда, Украина қарши ҳужумга ўтганда бошланди. Ғоя тезда олдинга силжиш ва Қримга етиб бориш эди. Аммо улар Россиянинг кучли мудофаасига дуч келди», - дейди Мирон.

Ҳар бир қурол туридан катта ютуқлар кутилган эди

Мутахассиснинг фикрича, ҳар бир янги қурол тури келганда, бу ҳал қилувчи ва россияликларнинг мағлубиятига олиб келадигандек туюлган. «Ва бунга матбуотдаги пиар ҳамроҳлик қилди. Нимадир ўзгаришига умид бор эди. Лекин россияликлар мослашди, шунинг учун биз энди бу боши берк кўчада қолдик. Залужний буни тан олди», - дейди Мирон Украина бош қўмондони мақоласига изоҳ бериб.

Украиналик эксперт Михаил Самус фронтдаги вазиятга оптимистик қараяпти. Украинанинг қарши ҳужумга бўлган умидлари оқланмагани, унинг фикрича, Киевни ҳарбий амалиётлар жадвалини тузатишга мажбур қилди. «Об-ҳаво қулай бўлгани сабабли, руслар башорат қилган нарса рўй бермади, энди улар айтганидек, «эриш» бўлади, техника узоққа кета олмайди, ёмғирли мавсум ёки давр кузатилади, Бу совуқ, қуруқ қишга бемалол ўтиши мумкин, кейин эса қўшинлар фаол жанговар ҳаракатларни давом эттиради, - дейди у. - Украина Қуролли кучларининг қарши ҳужум операцияси муваффақиятсизликка учради ёки тўхтади, демаган бўлардим. Шунчаки у бошқа форматга ўтди».

Шу билан бирга, Самус Украина учун яқинда келган ва келиши яна кутилаётган янги ғарб қуроллари - биринчи навбатда ATACMS ракеталари, GLSDB деб аталадиган «қанотли бомбалар», шунингдек, F-16 қирувчи самолётлари муҳимлигини таъкидлайди.

Ғарб Киевга энг замонавий қуролларни бермайди

Валерий Залужний Economist журналига ёзган мақоласида ўт очиш қуролларидан ташқари электрон урушнинг ҳам муҳимлигини таъкидлайди, у, генералнинг сўзларига кўра, «дронларга қарши урушда ғалаба қозонишнинг калитидир». Бироқ, Лондондаги Кингс-коллеждан Марина Мироннинг сўзларига кўра, ғарб иттифоқчиларидан ушбу турдаги қуролни талаб қилиш «мантиққа тўғри келмайди», чунки ғарб давлатларининг ўзи можаро юзага келган тақдирда ушбу технологиялардан фойдаланишни мақсад қилган. «Агар Ғарб ва Россия ўртасида катта қарама-қаршилик бўлса, сиз бундай тизимларни Украинада эмас, уйда жойлаштиришни хоҳлайсиз», дейди эксперт ва бу киберҳужумларга қарши воситаларга ҳам тегишли эканини таъкидлайди.

Бироқ, Миронга кўра, россияликлар Украинага қарши урушда худди шу сабабларга кўра - Ғарб билан тўғридан тўғри потенциал можаро эҳтимоли туфайли киберурушнинг энг ривожланган воситаларидан фойдаланмаяпти. «Менимча, технология - Украинага керак бўлган нарсанинг фақат бир қисми. Лекин бу украиналиклар ва Залужний учун россияликларга қарши технологик жангда ғалаба қозониш жуда муҳим қисмдир», - дея хулоса қилади эксперт.