Музокараларда силжиш бўлмаётгани Трампни ғазаблантирмоқда

АҚШ президенти Доналд Трамп якшанба куни Украина президенти Володимир Зеленский ерости бойликлари бўйича муҳим келишувдан воз кечмоқчи бўлаётгани, Россия президенти Владимир Путин эса Зеленскийнинг легитимлиги ҳақидаги баёнотлари билан уни ғазаблантираётганини айтди. Трамп иккала томонни ҳам муаммолар билан қўрқитиб, Москва ва Киевни музокаралар столига ўтиришга ундади.

«У [Зеленский] нодир металлар бўйича келишувдан чиқишга ҳаракат қилмоқда ва агар у шундай йўл тутадиган бўлса, унда муаммолар, катта, жуда катта муаммолар пайдо бўлади», – деди Трамп ўз самолёти бортида журналистларга.

Трамп, шунингдек, Зеленский «НАТО аъзоси бўлишни хоҳлашини, лекин у ҳеч қачон НАТОга аъзо бўлмаслигини, буни тушуниб тургани»ни қўшимча қилган.

Унинг Зеленскийга таҳдидлари Путин манзилига йўлланган қаттиқ танқидидан кейин янгради. Трамп NBC News телеканалига берган интервюсида Путин ўтган ҳафта Зеленскийнинг легитимлигини яна шубҳа остига қўйиб, Украинада БМТ шафелигида вақтинчалик бошқарув жорий этишни таклиф қилганидан кейин «жуда ғазаблангани»ни айтди.

«Умуман олганда, БМТ шафелигида АҚШ, Европа давлатлари, ҳамкорларимиз ва дўстларимиз билан Украинада вақтинчалик бошқарувни жорий этиш имкониятини муҳокама қилиш мумкин. Демократик сайловлар ўтказиш учун», – деганди Путин «Архангелск» атом сувости крейсери денгизчилари билан мулоқот чоғида.

Бунга жавобан Трамп якшанба куни агар Москва унинг Украинадаги урушни тўхтатиш бўйича саъй-ҳаракатларига тўсқинлик қилаётганини ҳис қилса, Россия нефтини сотиб олувчилар учун 25 фоиздан 50 фоизгача «иккиламчи божлар» жорий этишини айтди, деб ёзади Reuters.

«Айтиш мумкинки, мен қачонки... Путин Зеленскийнинг легитимлиги масаласига берилиб кетганида қаттиқ ғазабландим, жуда ғазабнок эдим, чунки бу мақсадга мувофиқ эмас», – деди АҚШ президенти. «[Украинада] янги раҳбарият бўлиши яна узоқ вақтгача келишув бўлмаслигини англатади», – дея қўшимча қилди у.

«Агар биз Россия билан Украинадаги қон тўкилишини тўхтатиш бўйича келиша олмасак ва бу Россиянинг айби деб ҳисобласам... Мен нефтга, Россиядан келадиган барча нефтга иккиламчи божлар жорий қилмоқчиман», – деди Трамп.

Шунингдек, Трамп Украинада ўт очишни тўхтатишга рози бўлиши учун Россияга дедлайн белгилашини айтган.

«Бу психологик дедлайн. Агар мен улар вақт чўзаяпти деб топсам, мен бу мени мамнун қилмайди», – дея Трампнинг сўзларини келтирган The Hill.

Reuters агентлиги қайд этишича, Трампнинг Путин ҳақидаги кескин фикрлари унинг ўт очишни тўхтатиш бўйича келишувга эришиш учун ҳаракат йўқлигидан ҳафсаласи пир бўлаётганини акс эттиради.

Январ ойида лавозимга киришганидан сўнг Трамп Россияга нисбатан муросасозлик позициясини эгаллади, бироқ бир неча бор Москвага янги санкциялар билан таҳдид ҳам қилди.

Ўтган ҳафта бошида Саудия Арабистонида Россия-АҚШ маслаҳатлашувлари бўлиб ўтди, унинг якунлари бўйича Москва ва Вашингтон Қора денгизда хавфсиз кема қатновини таъминлаш зарурлиги ҳақида ўхшаш баёнотлар эълон қилди.

Шу билан бирга, Кремл Россия озиқ-овқат ва ўғитлари экспортига қўйилган санкцияларни бекор қилишни талаб қилди. Киев санкцияларнинг бекор қилинишига қарши чиқди. Бу масала очиқлигича қолмоқда.

Reuters мухбири президент самолёти бортидан хабар беришича, «иккиламчи санкциялар» билан таҳдид қилган Трамп, кейинроқ шундай қўшимча қилган: «Ўйлайманки, биз қадам-бақадам ўсишга эришяпмиз». Шунингдек, у бир ой ичида янги савдо чораларини жорий этиши мумкинлигини айтди.

Кремл матбуот хизмати раҳбари Дмитрий Песков Трамп Путиндан «ғазаблангани» ҳақидаги хабарларга муносабат билдирди.

«Сиз айтган гапларнинг бир қисми қайта ишлаб берилган. Бу қўштирноқ ичидаги иқтибос эмас», – дея Песковнинг сўзларини келтирган «Интерфакс».

У шунингдек Москва «Америка томони билан ишлашни давом эттираётгани»ни қўшимча қилган.

«Биз Америка томони билан, биринчи навбатда, аввалги маъмурият даврида жуда катта зарар кўрган икки томонлама муносабатларимизни тиклаш устида ишлашда давом этамиз. Биз Украина масаласини ҳал қилиш билан боғлиқ айрим ғояларни амалга ошириш устида ҳам ишлаяпмиз. Иш олиб борилмоқда, бу ҳақда сизга хабар қилишимиз керак бўлган муайян гаплар ҳозирча йўқ. Бу маълум вақтга чўзиладиган жараён», – деган Песков.

Дам олиш кунларини Палм-Бичдаги (Флорида штати) мулкида ўтказган Трамп NBC News мухбирига бу ҳафта Путин билан гаплашишни режалаштираётгани айтган. Икки сиёсатчи сўнгги ойларда икки бор телефон орқали мулоқот ўтказгани маълум, аммо Песков бундай контактлар кўпроқ бўлганини истисно этмаган.

Оқ уй ҳозирча Трампнинг Путин билан суҳбати қачон бўлиши мумкинлиги ва АҚШ президенти Зеленский билан гаплашиши ёки гаплашмаслигига аниқлик киритмаган.

Изоҳлардан бирида ўзи Украинада янги сайловлар ўтказишга чақирган ва Зеленскийни «сайловсиз диктатор» деб атаган Трамп Путин билан яхши муносабатда эканини бир неча бор таъкидлаган.

Трампнинг навбатдаги кескин сўзлари шанба куни кутилмаганда Флоридага ташриф буюрган Финландия президенти Александр Стубб билан бирга голф ўйнашидан сўнг янгради.

Бир кун ўтиб финнлар президенти Лондонга келиб, The Guardian нашрига берган интервюсида Путин Украинада ўт очишни тўхтатиш масаласида вақт чўзаётгани туфайли Трампнинг «тоқати тоқ бўлаётгани»ни айтган.

Стубб идорасининг хабар беришича, у Трампга Россия ва Украина ўртасида ўт очишни тўхтатиш учун охирги муддатни (дедлайн) белгилаш кераклигини айтган. Финландия президенти 20 апрел санасини таклиф қилган, чунки ўша куни Трамп президентликка келганига уч ой тўлган бўлади.

Трамп маъмурияти Киевни фойдали қазилмалар бўйича келишувни қабул қилишга ундамоқда. Ўтган ҳафта ОАВ АҚШ Киев учун хавфсизлик кафолатларисиз Украинанинг барча фойдали қазилма конлари устидан деярли тўлиқ назоратни назарда тутувчи янгиланган келишув лойиҳасини Киевга тақдим этгани ҳақида хабар берган эди.

Зеленский Украина ҳужжатни олганини тасдиқлади. Пайшанба куни Парижда бўлиб ўтган матбуот анжуманида у ерости бойликлари бўйича келишув шартлари доимий равишда ўзгариб турганидан афсусда эканини билдирди.

Келишувнинг янги матни расман эълон қилинмаган, бироқ Украина сиёсатчилари ва оммавий ахборот воситалари, шунингдек, Ғарбнинг етакчи нашрлари уни ўз манбаларидан олинган матнлар асосида таҳлил қилмоқда.

Умумий баҳолар – шок-салбий баҳолар – асосан мос келади. Келишувнинг энг асосий бандларидан бири – Украина АҚШдан аввал кўрсатилган ёрдамни қарз сифатида тан олиши керак, деб ёзади BBC Украина хизмати.

«Мен АҚШда Украина умуман қарши эканлиги ҳақида ҳиссиёт бўлишини истамасдим. Биз доимо ижобий сигналларимизни намойиш этдик», – деган Зеленский.

АҚШ Савдо вазирлигининг собиқ юқори мартабали мулозими, Стратегик ва халқаро тадқиқотлар марказида ишловчи Уилям Райншнинг Reuters агентлигига айтишича, Трампнинг иқтисодий санкцияларни қўллаш билан боғлиқ тизимсиз таҳдидлари кўплаб саволларни, жумладан, Америка расмийлари Россия нефтини қайси давлатлар сотиб олаётганини қандай кузатиши ва исботлаши мумкинлиги ҳақидаги саволларни жавобсиз қолдирмоқда.

Трамп якшанба кунги янгиликларга ўтган ҳафтада Венесуэладан нефт ёки газ сотиб оладиган ҳар қандай давлатдан АҚШ импортига 25 фоизлик бож жорий этиш орқали замин яратди. Унинг NBC телеканалига берган интервюси Россиядан нефт сотиб олувчи давлатлардан АҚШ импортига қарши шунга ўхшаш ҳаракатларни амалга ошириши мумкинлигини тахмин қилиш имконини беради, бу айниқса Хитой ва Ҳиндистонга қаттиқ зарба бериши мумкин, дея шарҳлайди Reuters.