«Ҳизбуллоҳ» қўмондонига суиқасд, сайловдан маҳрум этилган Ле Пен ва Ҳарвардни маблағдан мосуво этган Трамп — кун дайжести

Ўтган кун давомида жаҳонда рўй берган энг асосий воқеалар ва янгиликлар шарҳи билан кундалик хабарномамизда таништирамиз.

Исроиллик депутат Ғазони «тозалаш»ни талаб қилди

Исроилнинг «Ликуд» партияси вакили Амит Ҳалеви Ғазо сектори тўлиқ ишғол қилиниши ва «душманлардан тозаланиши» кераклигини билдирди. У «агар бундай қилинмаса ғазоликлар фарзандларингизни яна ўлдиради, набираларингизни ўғирлайди», дея огоҳлантирган.

Ҳалевига кўра, «ўзаро келишув йўқ, оташкесимга етарлича асос ҳам йўқ». У Ғазони босиб олиш ва у ерда назоратни тиклашни муҳим, деб атади.

Эслатиб ўтамиз, Исроил узоқ музокаралар натижасида эришилган оташкесим келишувини бузиб, Ғазодаги урушни 18 март куни қайта бошлаган эди. Шундан бери камида 921 нафар фаластинлик ҳалок бўлган. Уруш бошланганидан буён қурбонлар сони 50 мингдан ошган.

Исроил 2 мартдан Ғазога барча ёрдамларни тўхтатиб, анклавни яна гуручсиз ва озиқ-овқатсиз қолдирди. БМТ маълумотига кўра, аҳолининг 90 фоизи очлик ёқасида.

Исроил «Ҳизбуллоҳ» қўмондонини ўлдирди

Ливаннинг жануби ва пойтахтидаги Исроил авиаҳужумлари натижасида «Ҳизбуллоҳ» гуруҳининг юқори лавозимли қўмондони Ҳасан Али Будайр ва унинг ўғли ҳалок бўлди.

Бу ҳақда «Ҳизбуллоҳ» баёнот берди. Шунингдек, Ливан Соғлиқни сақлаш вазирлиги бомбалашлар натижасида яна 4 киши, жумладан, бир аёл ҳалок бўлгани, яна 6 нафар фуқаро яраланганини маълум қилди.

Исроил армияси расмийлари ҳам ҳаводан зарбалар берилганини тасдиқлаб, ҳужумлар Байрутнинг жанубида «фаол террорчилар»га қарши амалга оширилганини билдирди.

Бу зўравонлик 28 март куни Ливандан Исроилнинг шимолига қарата ракеталар учирилганидан сўнг бошланди. Жавоб тариқасида Исроил авиацияси Ливаннинг бир нечта нуқтасига зарба берди. Вазият яна кескинлашмоқда.

Эрон ядровий қуролга эга бўлиши билан огоҳлантирди

Эрон олий раҳбарининг маслаҳатчиси Али Ларижоний АҚШ ёки унинг иттифоқчилари томонидан ҳужум бўлса, Теҳрон ядровий қурол яратишга мажбур бўлишини билдирди. Бу ҳақда у давлат телевидениеси орқали чиқиш қилди.

«Биз ядровий қуролга интилмаймиз. Аммо агар хатога йўл қўйсаларингиз, бу йўлга ўзингиз етаклайсиз. Эрон ўзини ҳимоя қилишига тўғри келади», — деди Ларижоний. Унинг сўзларига кўра, босим кучайса, мамлакатда бошқа йўл қолмайди.

Бу баёнот Доналд Трамп Эронга «бунгача мисли кўрилмаган бомбардимонлар» билан таҳдид қилганидан сўнг янгради. Бунга жавобан, олий раҳбар оятуллоҳ Алий Хоминаий ташқи тажовуз юз берадиган бўлса, унга нисбатан «қатъий жавоб» қайтарилишини айтган эди.

Марин Ле Пен сайловдан четлатилди

Франция суди «Миллий бирлик» партияси раҳбари Марин Ле Пенни Европа Иттифоқининг 474 минг евро маблағларини мақсадсиз сарфлаганликда айбдор деб топди ва уни беш йилга сайловларда қатнашиш ҳуқуқидан маҳрум этди. Жиноят иши доирасида яна 20 нафар киши — депутатлар ва ёрдамчилар ҳам айбдор деб топилган.

Суд Ле Пенга тўрт йиллик қамоқ жазосини тайинлади, шундан икки йили шартли. Қолган икки йил давомида у электрон билагузук тақиб юради. Шунингдек, унга 100 минг евро жарима ҳам солинди.

Бу қарор уни 2027 йилги президентлик сайловида иштирок этишдан маҳрум қилади.

Ле Пен суд қарорини «сиёсий ўч олиш», деб атади ва ҳукм эълон қилиниши олдидан суд залини тарк этди. Оддий ҳолда апелляция тугамагунича жазо кучга кирмайди, аммо бу гал суд сайловда иштирок этишни тақиқлашни дарҳол амалга оширишга қарор қилди.

Сўнгги сўровларга кўра, Ле Пен президентлик пойгасида 34–37 фоиз қўллаб-қувватловга эга эди.

Францияда ултраўнг сиёсатчилар Марин Ле Пеннинг суд ҳукми орқали президентлик пойгасидан четлатилишига қарши оммавий норозилик намойишларига чақирмоқда.

Унинг сиёсий ҳамроҳи Жордан Барделла ҳукмни демократияга ҳужум деб атаб, французларни ғазабини кўрсатишга чақирди. Ҳозир бу борада жамоатчилик фикри иккига бўлинган. Шанба-якшанба кунлари Франция бўйлаб оммавий намойишлар ўтиши кутиляпти.

«Путин фақат музокара имитациясини қилмоқда» — Бербок

Германия Ташқи ишлар вазири Анналена Бербок Киевдаги матбуот анжуманида Владимир Путинни музокара жараёнини фақат имитация қилаётганликда айблади. Унга кўра, Россия раҳбари тинчлик эмас, ғалабани кўзламоқда ва ҳали ҳам ўз мақсадларидан «бир миллиметр ҳам чекингани йўқ».

Бербок Украина «ҳақиқий ўт очишни тўхтатишга тайёр» эканини таъкидлаб, Путин эса ҳали ҳам тинмай тинч аҳоли турар жойларини ўққа тутяпти, деди.

У АҚШ ва НАТО давлатларини Кремлнинг янги «тактик ҳаракатлари»га учмасликка чақирди. Германия НАТОда Киевни қўллаб-қувватлашда давом этади, деди у.

Бербок Трамп сайланганидан кейин Киевга келган илк Европа вазирларидан бўлди. У, шунингдек, Германияда ҳокимият ўзгарса ҳам Украинага ёрдам тўхтамаслигини билдирди.

Трамп янги санкциялар муҳокамасини бошлади

АҚШ президенти Доналд Трамп Кремл раҳбари Владимир Путиндан норози — Россия Украинанинг тинчлик музокараларини кечиктираётгани сабабли Вашингтон янада кучайтирилган санкцияларни муҳокама қилмоқда.

Fox News манбаларига кўра, Трамп Россия томонининг ўт очишни тўхтатиш музокараларини қасддан чўзиб келаётганидан чарчаган. Ҳозирда АҚШ маъмурияти «кейинги қадам» сифатида кучли иқтисодий босим чораларини кўриб чиқмоқда.

Манбаларнинг таъкидлашича, айни пайтда жорий санкцияларнинг бажарилиш даражаси паст — 10 баллик шкалада 3 баллга тенг. Шу боис, «хуфиёна флот» деб номланган нефт ташувчи кемалар фаолиятини тўхтатиш имконияти муҳокама марказида турибди. Улар Россия нефтини Болтиқ денгизи орқали айланма йўллар билан экспорт қилмоқда.

Трамп Ҳарвардни 9 млрд доллардан мосуво қилмоқчи

АҚШ президенти Доналд Трамп маъмурияти Ҳарвард университетини «антисемитизмга қарши курашда етарли чора кўрмаганликда» айблаб, университетни 9 млрд долларлик федерал маблағдан маҳрум этиши мумкин.

Маълум қилинишича, Таълим, Соғлиқни сақлаш вазирликлари ва бошқа идоралар Ҳарвард олийгоҳи билан тузилган шартномалар ва грантлар бўйича кенг кўламли текширув бошлашган. Бу текширув «фуқаролик ҳуқуқлари ва тенглик қонунлари бажарилиши таъминланиши»ни кўзлайди.

Ҳукумат университет раҳбариятининг мафкуравий ёндашуви ва талабаларни ҳимоя қилишдаги камчиликларини танқид қилди. Ҳарвард эса ўтмишдаги танқидларга жавобан антисемитизмга қарши ишчи гуруҳ тузган, келишувларни бекор қилган ва янги ҳисобот тизимини жорий этган эди.

Исроил молия вазири истеъфо берди

Исроил молия вазири ултраўнг миллатчи Бецалел Смотрич лавозимидан истеъфо берди, аммо Кнессетда депутатлик мандатини сақлаб қолди. Унинг бу қарори рақобатчи ултраўнг партия етакчиси Итамар Бен-Гвирга босим ўтказиш учун қўйилган сиёсий манёвр сифатида баҳоланмоқда.

Смотрич ўз партиядоши Цви Суккотни парламентга қайтариш мақсадида рақобатчи партия вакили Ицҳак Кройзерни Кнессетдан чиқариш учун махсус қонуний механизмдан фойдаланди. Бу ҳаракат Бен-Гвир билан келишув бузилганига жавоб сифатида қилингани айтилмоқда.

Икки ултраўнг партия ўртасидаги зиддият мартда яна авж олди, бу эса бош вазир Бинямин Нетаняҳу коалициясидаги инқирозни янада кучайтирмоқда. Сиёсатшунослар коалиция барқарорлигига шубҳа билан қарамоқда. Агар инқироз давом этадиган бўлса бу муддатидан аввал парламент сайловларига олиб келиши мумкин.

Мянмада қурбонлар сони 2700 нафардан ошди

Мянмадаги 7,7 магнитудали зилзила оқибатида ҳалок бўлганлар сони 2719 нафарга етди. 4500 дан зиёд киши жароҳат олган, 441 нафари бедарак йўқолган. Қутқарувчиларга баъзи ҳудудларга етиб бориш мушкул бўлиб қолмоқда — инфратузилма вайрона аҳволда ва алоқа узилган.

Маълум қилинишича, мамлакат маркази ва шимолида 10 мингдан ортиқ бино вайрон бўлган. Энг катта йўқотишлар Мандалай ва пойтахт Нейпидода қайд этилган. Монастирлардан бирида 150 роҳиб вайроналар остида қолган, шулардан 50 нафари ҳалок бўлган.

Қутқарув ишлари оғир шароитда қўл меҳнати билан олиб борилмоқда. Халқаро ёрдам секин етиб келмоқда. Хитой, Ҳиндистон, БАА, Россия ва АҚШдан кўмак гуруҳлари етиб келган.

БМТ эпидемия хавфи ҳақида огоҳлантирмоқда. Мамлакатда давом этаётган фуқаролик уруши жойларга ёрдам етказишни қийинлаштирмоқда.