Ғазода ўлдирилган журналистлар, Трампдан барча мамлакатларга бож ва НАТОнинг Украинага ёрдами — кун дайжести

Ўтган кун давомида жаҳонда рўй берган энг асосий воқеалар ва янгиликлар шарҳи билан кундалик хабарномамизда таништирамиз.

Ғазода 232 нафар журналист ўлдирилган

Браун университети ҳузуридаги Costs of War лойиҳасининг тадқиқотига кўра, Ғазода 6 ой ичида ўлдирилган журналистлар сони сўнгги 160 йилдаги барча катта урушларда ҳалок бўлган журналистлардан кўп.

2023 йил 7 октябридан буён камида 232 нафар журналист ва медиа-ходим ҳалок бўлган. Улардан деярли барчаси — фаластинликлар.

«Репортажлар қабристони» деб номланган ҳисоботда Исроил армиясига нисбатан журналистларга қарши тизимли тажовуз, таҳдид, кузатув ва дезинформация қўллаётгани айтилган. RSF маълумотларига кўра, камида 35 журналист мақсадли тарзда нишонга олинган.

Исроил 90 га яқин таҳририят ва пресс марказларни йўқ қилган, интернетга киришни чеклаган. Ғазога хорижий ОАВ кириши деярли имконсиз. Ғазодаги ҳар ўнинчи журналистнинг ҳалок бўлгани қайд этилган. Бу АҚШда 8500 журналист ўлимига тенг.

Шунингдек, Исроилнинг Ғазога қарши уруши бошланганидан бери 1513 нафар ҳуманитар ходим ҳалок бўлган. Улардан 1402 нафари тиббиёт ходимлари, яна 111 нафари фуқаро мудофааси аъзолари бўлган.

БМТнинг Фаластин қочқинлари ишлари бўйича агентлиги — UNRWA раҳбари Филипп Лаззаринига кўра, ўтган 1,5 йил мобайнида ҳалок бўлган инсонпарварлар сони 408 нафарга етган, улар орасида 280 нафаридан ортиғи UNRWA ходимларидир.

Лаззарини бу ҳолатни халқаро ҳуқуқ қоидаларига қўпол нисбатда бўлган ҳурматсизлик деб атади ва жиноятчилар жавобгарликка тортилиши кераклигини таъкидлади.

Исроил Ғазода янги ҳудудларни эгалламоқчи

Исроил мудофаа вазири Исраэл Кац армия Ғазодаги амалиётни кенгайтириб, ҳудуднинг катта қисмини эгаллашини маълум қилди. Бу ерлар кейинчалик армия томонидан яратилган «хавфсизлик зоналари»га қўшилади.

Вазирнинг сўзларига кўра, амалиёт «террорчилар ва инфратузилмалардан ҳудудни тозалаш» мақсадида олиб борилади. Бу фуқароларнинг оммавий эвакуациясини талаб этади. Ғазоликлар аввал ҳуманитар зона деб эълон қилинган Ал-Мавасига кўчирилмоқда.

Кац Ғазо аҳолисини ҲАМАСга қарши чиқишга, гаровдаги исроилликларни озод қилишга чақирди. Унинг таъкидлашича, урушни тўхтатишнинг ягона йўли — ҲАМАСни йўқ қилиш.

Амалиёт ҳақида аниқ ҳудудлар кўрсатилмаган. Бироқ Исроил қўшинлари аллақачон бир неча буфер зоналарни яратган. Янги ҳужум ҳақида Миср чегарасидаги авиазарбалар орқали хулоса қилинмоқда.

Исроил ва АҚШ Эронга зарба беришга тайёрланмоқда

АҚШ ва Исроил Эроннинг ядровий объектларига ҳужум қилишга тайёргарлик кўрмоқда. Daily Mail манбаларининг айтишича, Трампнинг Оқ уйга қайтиши — бундай зарба учун «энг қулай фурсат».

Эрон ҳужумга жавоб қайтариш учун ракеталарини тайёрламоқда. Форс кўрфази давлатлари операцияда иштирок этмоқчи эмас.

Атом энергетикаси бўйича халқаро агентлик маълумотига кўра, Эронда 60 фоизгача бойитилган уран бор — бу олти дона атом бомбаси учун етарли захира ҳисобланади.

Трамп мартда Теҳрондан икки ой ичида янги келишувни талаб қилганди. Аммо Эрон президенти Пизишкиён АҚШни олдинги шартномаларни бузганликда айблаган ва музокаралардан бош тортган.

Трампдан бутун дунёга импортга бож

АҚШ президенти Доналд Трамп 2 апрел куни мамлакатга барча давлатлардан олиб кириладиган товарларга 10 фоизлик бож жорий қилинганини эълон қилди.

Унинг айтишича, бу – «Америкага бойликни қайтариш» йўлидаги муҳим қадамдир. Шу билан бирга, 60 та давлат учун янада юқори божлар белгиланди: Хитой учун 54 фоиз, Европа Иттифоқи — 20 фоиз, Япония — 24 фоиз, Жанубий Корея — 25 фоиз ва бошқалар. Канада ва Мексика учун эса аввалроқ эълон қилинган 25 фоизли тариф қолдирилди.

«Жойи келса дўстлар душмандан ҳам баттарроқ экан», деган Трамп.

40 фоиздан юқори божлар Камбожа, Лаос, Мадагаскар, Виетнам, Мянма ва Шри Ланка каби давлатларга нисбатан қўлланган. 

Бож солинадиган давлатлар рўйхатида Россия йўқ. Чунки икки мамлакат ўртасида савдо айланмаси қарийб йўқ даражага чиққан. Собиқ иттифоқ давлатларидан Молдовага энг катта бож белгиланди — 37 фоиз. Қозоғистонга эса 27 фоиз. Марказий Осиёдаги қолган барча давлатлар 10 фоизлик бож тўлайди.

Трамп «божлар тўлиқ симметрик эмаслигини» қайд этиб, АҚШ томонидан амалга оширилаётган чораларни «яхшиликка асосланган» деб атади. Божлар нолга тушиши учун Трамп мамлакатлар ўз маҳсулотларини АҚШда ишлаб чиқариши кераклигини таъкидлади.

Мутахассислар бу қарор иқтисодиётга хавф солиши, инфляция ва рецессия хавфини оширишини айтмоқда.

НАТОдан Украинага 20 млрд евро ёрдам

НАТО Украинага 2025 йил давомида ҳарбий ёрдам сифатида 20 млрд евро ажратишини маълум қилди. Бу ҳақда алянс бош котиби Марк Рютте 2 апрел куни Брюсселда ўтказилган матбуот анжуманида айтди.

Унинг сўзларига кўра, Россиядан келаётган таҳдид ҳали ҳам сақланиб қолмоқда ва АҚШ президенти Доналд Трампнинг тинчлик ташаббусларига қарамай, ҳарбий ёрдам давом этади.

Рютте Висбадендаги қўмондонлик орқали ёрдамни мувофиқлаштириш ҳам сақланишини таъкидлади.

У ўтган йили НАТО давлатлари Украинага 50 млрд еврога яқин маблағ ажратганини эслатди. Айни пайтда, АҚШ қурол етказиб беришни қисқа танаффусдан кейин қайта тиклади.

НАТОнинг келаси учрашуви июнда Ҳаагада ўтади ва унда ҳарбий харажатлар бўйича янги мақсадлар келишиб олиниши кутилмоқда.

Оқ уй Гренландияни қўшиб олиш харажатларини ҳисобламоқда

АҚШ президенти маъмурияти Гренландияни АҚШ ҳудудига қўшиш ҳолатида бунинг молиявий оқибатларини таҳлил қилишни бошлади. The Washington Post’нинг ёзишича, маъмурий-бюджет бошқармаси оролдаги 58 минг аҳолига хизмат кўрсатиш харажатларини ҳисобламоқда.

Дания ҳозирда оролни йилига 600 млн доллар субсидиялайди. АҚШ эса гренландияликларга бундан кўпроқ тўлаш таклифини ишлаб чиқмоқчи.

Трамп бу харажатларни қазилмалардан олинадиган даромад билан оқлашни кўзламоқда. Аммо январда ўтказилган сўровда гренландияликларнинг 85 фоизи АҚШга қўшилишга қарши чиққан.

WP манбаларига кўра, Трамп бу ғояни Канада ва Панама билан боғлиқ режалардан кўра амалийроқ деб ҳисобламоқда.

Tesla’нинг сотуви кескин камайди

2025 йилнинг биринчи чорагида Tesla компанияси 336 мингдан ортиқ электромобил сотди — бу ўтган чоракка нисбатан 13 фоизга кам. Бу — сўнгги йилларда кузатилган энг катта пасайиш.

Харидорларни жалб этиш учун берилган чегирмалар, бепул қарзлар ва бонусларга қарамай, натижалар инвесторлар кутганидан анча паст бўлди.

Таҳлилчилар камида 408 минг машина сотилишини кутаётган эди, аммо талаб ниҳоятда пасайиб кетди. Жумладан, Германияда Tesla’нинг бозордаги улуши 16 фоиздан 4 фоизга тушиб кетди.

Мутахассислар бу ҳолатга бир нечта сабабни кўрсатмоқда: моделлар тезда янгиланмаяпти ва Илoн Маскнинг Доналд Трамп маъмуриятидаги сиёсий фаоллиги харидорларни норози қилмоқда.

Мигрант болаларга рус тили имтиҳони кучайтирилди

Россияда 1 апрелдан бошлаб мигрант болалар мактабга қабул қилинишидан олдин рус тили бўйича имтиҳон топширади. Талаб — бола камида 90 фоиз тўғри жавоб топиши керак.

Аввал имтиҳон чегараси 30 фоиз бўлиши таклиф этилган, аммо Давлат Думаси раиси Вячеслав Володин буни рад этиб, юқори талабни сақлаб қолди.

Унга кўра, бу қонун миграция сиёсатини қатъийлаштириш мақсадида жорий этилган. Россияда ҳозир қарийб 784 минг вояга етмаган мигрант яшайди.

Бу орада Россия президенти Владимир Путин Фуқаролик ва чет эл фуқароларини рўйхатга олиш масалалари бўйича янги хизмат тузиш тўғрисида фармон имзолади. У ИИВ таркибидаги Миграция масалалари бўйича бош бошқарма негизида ташкил этилади.

Дмитрий Песковга кўра, хизматнинг асосий вазифаси — миграция жараёнларини тартибга солиш, ноқонуний фаолиятни камайтириш ва мигрантларнинг қонунларга риоя қилиши устидан назоратни кучайтириш.

Хизматни тузиш учун уч ойлик муддат белгиланди. Унинг фаолияти 2016 йилда тугатилган Федерал миграция хизмати вазифаларини қайта тиклайди.