«Ҳар бир вергулга ёпишилсин» — Путин дипломатларга Украина бўйича тинчлик музокараларини чўзишни буюрганми?

Бу ҳақда The Moscow Times нашрига Россия раҳбариятининг иш услубидан хабардор тўртта манба маълум қилган. Улар барчаси дипломатия соҳасидаги нозик масалалар тафсилотларини ошкор қилиш мақсадида аноним қолишни сўраган.

«Ҳозир вақт бизнинг фойдамизга хизмат қилмоқда, шу сабаб биз ундан максимал даражада фойдаланишга ҳаракат қиламиз», — деди россиялик дипломатларидан бири The Moscow Times билан суҳбатда.

РФ президенти Владимир Путин Доналд Трампнинг 30 кунлик оташкесим таклифига, умуман олганда рози эканини айтган бўлса-да, айрим «нюанслар» ҳам муҳим эканини таъкидлаган. Бу билан у Москва ўзининг максималистик талабларида туриб олади, деган ишорани берди.

Идеал ҳолатда Кремл Вашингтоннинг Россиянинг фронтдаги ҳаракатларига кўз юмушлик билан қарашини ёки ҳатто Киевга босим ўтказиб, уларни Россия томонидан оккупация қилинган ҳудудлардан — жумладан, Херсон ва Запорижжя областларидан ўз қўшинларни тўлиқ олиб чиқишга мажбурлашини кутмоқда, деди амалдаги Россия мансабдор шахси.

Москва Донецк, Луҳанск, Запорижжя ва Херсон областларини ўз ҳудуди, деб ҳисоблайди. Аммо бу ҳудудларнинг бирортаси Россия армиясининг тўлиқ назорати остида эмас. Кремл ушбу ерларда назоратни мустаҳкамлашни истайди, чунки улар Конституцияда Россия ҳудуди, деб қайд этилгани боис Путин улардан воз кечишни сиёсий жиҳатдан нўноқлик деб ҳисоблайди, деган Кремлга яқин мансабдор.

«Конституцияда бирор ҳудуд Россия таркибидан чиқиб кетиши мумкин, деган механизм йўқ. Бизга Запорижжя ва Херсоннинг бутун ҳудуди керак. Ё Трамп украинларга босим ўтказиб, ҳудулардан чиқиб кетишга мажбур қилади ёки бизга «чўзиладиган музокараларга киришинг ва параллел равишда ҳарбий куч билан ҳудудларда назоратни ўрнатинг», дейди. Бу энг ёмон сценарий, чунки Днипро дарёни зўрлик билан кечиб ўтиш ўта оғриқли операция бўлади», — дейди манба.

Унинг сўзларига кўра, Россия муқобил сенарий сифатида, масалан, Днепропетровск ёки Суми областининг бир қисмини эгаллаб, кейин Херсон ва Запорижжяни уларга алмаштиришни таклиф қилиши мумкин.

«Биз шундай вариантни топишга умид қиламизки, унга кўра биз Днипрони кечиб ўтиш ва Херсонга ҳужум қилишга мажбур бўлмаймиз (Херсон шаҳри Днипро дарёсининг ўнг қирғоғида жойлашган; Россия қўшинлари эса сўл қирғоқни назорат қилмоқда). Умид қиламанки, бунгача етиб борилмайди. Бу минглаб йўқотишларни англатади», — дея таъкидлайди манба.

Унинг қайд этишича, ҳарбий ҳисоб-китобларга кўра, айни таркибдаги Россия жанговар гуруҳлари Словянск–Днепропетровск агломерациясини олишдан ортиғини бажара олмайди.

«Ҳозирги кўринишдаги гуруҳимиз жисмоний жиҳатдан яна қаерларгачадир бостириб бориш ёки ниманидир ортиқча бажариш қобилиятига эга эмас, — дейди у. — Одессагача етиб бориш — бу умуман имконсиз. Бу бизга керак ҳам эмас».

Кремл вакиллари

Саудия Арабистонида АҚШ билан ўтказилаётган иккинчи учрашувга Москва тажрибали музокарачиларни юборди. Улар орасида — ташқи ишлар вазирининг собиқ ўринбосари, сенатор Григорий Карасин бор. У ТИВда 47 йил ишлаган, кўп йиллар давомида «Украина масалалари» билан шуғулланган ва Минск келишувлари ишлаб чиқилишида иштирок этган.

Музокараларда ФСБ директори Александр Бортниковнинг маслаҳатчиси Сергей Беседа ҳам қатнашмоқда. У кўп йиллар ФСБнинг «бешинчи хизмати»га раҳбарлик қилган — ушбу хизмат Украинадаги жосуслик фаолияти, агентларни ёллаш ва диверсияларни амалга ошириш билан шуғулланган. 2022 йил февралидаги кенг кўламли ҳужумни режалаштиришда у муҳим рол ўйнаган. Киевни эгаллаб, украин раҳбариятини четлатиш вазифаси амалга ошмай қолгач, журналистлар Андрей Солдатов ва Ирина Бораган маълумотига кўра, Беседа уй қамоғига жўнатилган эди.

Саудия Арабистонида душанба куни бошланган музокаралар — Беседанинг иштирокидаги илк расмий оммавий тадбир бўлди. Аммо у учрашувларда пастроқ мақомда қатнашмоқда — бу эса уни ФСБнинг «бешинчи хизмати»даги вазифаларидан чиндан ҳам четлатилганини англатиши мумкин. «Бу йигитлар Украина бўйича музокара режасини бошдан оёқ билишади. Уларга келишувнинг ҳар бир вергулигача ёпишиш вазифаси топширилган», — дейди The Moscow Times'га Кремлга яқин манба.

Ҳудудий ниятлар

Қандай ҳудуд қай томонга тегиши ҳақида гап кетганда, Москванинг ҳисоб-китобига кўра Вашингтон учун чегара аниқ қаерлардан ўтиши унчалик муҳим эмас. Бу ҳақда The Moscow Timesʼга икки Россия дипломати маълум қилди. «Менинг тушунишимча, Трамп модерн, яхши қуролланган, Ғарбга мойил Украинани кўришни истайди. У Украинадан тўлиқ воз кеча олмайди. Аммо чегаранинг айнан қаердан ўтиши унинг учун у қадар аҳамиятли эмас», — дейди дипломатлардан бири.

Кремл Трампнинг тўлиқ оташкесим таклифига рози бўлмаган. Қисман сулҳ, жумладан, энергетика инфратузилмасига зарбаларни тўхтатиш эса ҳали имзоланмаган. Бироқ Россия ТИВ аллақачон Киевни келишувни бузишда айблашга киришган.

Сўнгги кунларда ҳар икки томон бир-бирининг объектларига оммавий зарбалар йўллаган. «Биз АҚШ президенти таклиф қилган оташкесим Киев режими томонидан аллақачон бузилди, деб ҳисоблаймиз. Энди америкаликлар, кечирасизу, бу эсидан оғган террорчи ахлат билан қандай муомала қилиши жуда катта савол остида турибди», — деган Россия ТИВ расмий вакили Мария Захарова «Биринчи канал» эфирида.

Москва ушбу музокаралар тўлиқ оташкесимга олиб бориши учун улар иккинчи Минск келишувлари каби батафсил келишув шартлари ишлаб чиқилишини хоҳлайди. Бу эса бир неча ҳафта ёки ҳатто ойларга чўзилиши мумкин.

«Ҳозир барча нарса кўпроқ Россия сценарийси бўйича кетмоқда. Қора денгиздаги кемачилик ва энергетика тизимига зарбаларга мораторий бўладими-йўқми — ҳозирча тушунарсиз», — дейди Кремлга яқин «Россия в глобальной политике» журнали бош муҳаррири Фёдор Лукянов. — Аммо агар бу содир бўлган тақдирда ҳам, жанг майдонидаги вазиятга тўғридан-тўғри таъсир қилмайди, чунки ҳозир ташаббус Россия томонида».

Исроиллик ҳарбий эксперт Давид Шарп эса Россия истаганча ҳудудларни эгаллай олмаслигига ишонади.

«Россия армияси тўртта аннексия қилинган украин ҳудудини тезда ва тўлиқ оккупация қила олмайди. Улар учун ҳатто икки-учта қишлоқни эгаллаш — улкан ютуқ», — деди Шарп The Moscow Times билан суҳбатда.

«Днипро дарёсини кечиб ўтиш ва Херсонни эгаллаш, ёки камида Запорижжя шаҳрини (у икки қирғоқда жойлашган) эгаллаш учун қандайдир ғайриоддий нарса содир бўлиши керак. Бу жуда оғир вазифа. Ё Россия армияси кескин кучайтирилиши керак — бу эса бир зумда содир бўладиган нарса эмас. Ёки Украина мудофааси бутунлай парчаланиши лозим. Россия душманни вақт ўтиши билан тўлиқ маҳв эта олишга умид қилмоқда», — дея хулоса қилди Шарп.