Aviatsiya tarixidagi eng g‘aroyib 5 samolyot (fotojamlanma)

Mukammallikning chegarasi bo‘lmagandek, kashfiyotlarga oid tasavvurlar parvozini ham to‘xtatib bo‘lmaydi, ayniqsa samoni zabt etish borasida... Odamlar nimada uchmagan deysiz... "Bigpicture" tarixdagi eng g‘aroyib 5 aviakonstruktor g‘oyasiga doir ma'lumotlar bilan bo‘lishdi.

Goblin

Uzoq bombardimon samolyotlari har qanday mamlakat aviatsiyasi uchun juda muhim bo‘lgan va Ikkinchi jahon urushi bu faktni tasdiqlagan. 1941 yilda Tinch okeanidagi muvaffaqiyatsizlik natijasida AQSh armiyasida raqib hududiga yetib borib, jangovor vazifani bajargandan so‘ng ortga qaytishga qodir, uzoq masofaga uchiriladigan bombardimonga ehtiyoj paydo bo‘lgan. Biroq urush yillarida bu loyiha amalga oshmay qolgan. Olti motorli Convair B-36 bombardimoni 1946 yilda ishlab chiqilgan. 

Shuningdek bombardimonni ishlab chiqarish bilan parallel ravishda kuzatuvchi-qiruvchi loyihasiga ham tanlov e'lon qilingan. Taqdim etilgan barcha variantlar orasidan McDonell kompaniyasining loyihasi loyiq deb topilgan. Kompaniya butun parvoz davomida bombardimon ichida bo‘lib, tahdid paydo bo‘lganda  tashqariga chiqib ketuvchi "parazit turdagi" qiruvchini taklif qildi. Hujum amalga oshirilgandan keyin qiruvchi murakkab trapetsiyasimon konstruksiyaga "ilinib", ortga - gigant-bombardimonga qaytgan. Bunday innovatsiyalarga qaramay, ushbu g‘oyani yangilik deb aytib bo‘lmaydi - Convair B-36 yaratilishidan 20 yil oldin bunday usul dirijabllarda sinab ko‘rilgan. 

Umuman olganda, McDonnell XF-85 Goblin loyihasining o‘zi ancha muvaffaqiyat qozongan. 1948 yilning avgustidan samolyot bir necha sinov parvozlarini amalga oshirgan. Sinovlar davomida asosiy muammo samolyotning o‘zida emas, tashuvchi bilan aloqa nuqtalarida ekani aniqlangan. 

Goblin shakli tufayli "uchar tuxum" deb ham atalgan, u hali-hanuz aviatsiya tarixidagi eng kichik qiruvchiligicha (uzunligi - 4,53 m) qolmoqda. 

Aloqa nuqtalaridagi muammolar hamda ishlab chiqarishning nofaolligi natijasida oxir-oqibat AQSh HHK Goblin dasturini bekor qilishdi. Keyinroq ular bombardimonlar eskorti muammosining yanada amaliy qarorlariga, samolyotlarni uzoq masofada yonilg‘i bilan ta'minlashga e'tibor qarata boshlashdi.

Pufak-samolet

1955 yilda Amerika armiyasi Goodear Aircraft kompaniyasiga qutqaruv samolyoti loyihasini buyurtma qilgan. Harbiylarning rejasiga ko‘ra, samolyot atigi 1,25 kub metrli qattiq konveyrdagi parashyutda yerga tushishi, yerga tushishidan oldin esa bir necha daqiqa ichida havo bilan to‘ldirilishi kerak bo‘lgan. Bu g‘oya bugungi kunda bema'nidek ko‘rinsa-da, Goodear loyihani rekord muddatda (12 haftada) uddalagan. 

The Goodear Inflatoplane pufak-samolyoti ikki modifikatsiyada ishlab chiqilgan - bir o‘rinli GA-468 va ikki o‘rinli GA-466. Dvigatel kuchi - 40 va 60 l/s, tezligi - 116 va 110 km/s, parvoz uzunligi - 630 va 443 km. Ikki modifikatsiyaning parvoz uzunligi 3000 metrni tashkil qilgan. 

Pufak-samolyotning ilk parvozi 1956 yilning 13 fevralida bo‘lib o‘tgan. Loyiha faoliyati doirasida 12 samolyot ishlab chiqarilgan. Sinov parvozlaridan biri vaqtida avariya ro‘y berib, buning natijasida uchuvchi leytenant Uollis halok bo‘lgan. Pufak-samolyotlar xavfsizligi talabga javob bermagan. Loyiha 1973 yilda to‘liq yopilgan. 

Uchar vannalar

Qanotsiz uchuvchi qurilmalarning ishlab chiqarilishi NASA'ning kosmonoavtlarni Yerga qaytarishga mo‘ljallangan boshqariluvchi kapsula yaratish istagi bilan bog‘liq bo‘lgan. 

Ko‘plab sinovlar va hisob-kitoblar bunday servislar uchun optimal shaklni ko‘rsatib bergan - noto‘g‘ri konus. 

Tashqi ko‘rinishidan NASA'ning besh loyihasi ham taxminan bir xil bo‘lgan. Samolyot "tumshug‘i"ning pastki qismi tashqari yaxshi ko‘rinishi uchun shishadan ishlangan, shakl jihatidan bu yarimkonus bo‘lgan. 

Atigi uch yillik sinovlar yerdan 400 qurilmaning ko‘tarilishi va samolyotlar ketidan 80 parvozning amalga oshirilishiga olib kelgan. Loyihalar muvaffaqiyatli chiqishi mumkin edi, biroq «Shattl» loyihasi boshlanishi bilan bu mini-samolyotlarga ehtiyoj qolmagan. 

Turbina-samolet

«Skrepka» operatsiyasi doirasida AQShga ko‘plab salohiyatli olimlar kelishgan. Ularning orasida Messerschmitt Me 163 loyihasi muallifi nemis aviakonstruktori Aleksandr Lippish ham bor edi. U aviaqurilish olamida o‘zining noyob qarashlari bilan ajralib turardi. 

Lippish AQShda ishlagan, 1967 yilda u Germaniyaga qaytishga muvaffaq bo‘lgan. Dornier firmasi uni o‘zining eski Aerodyne uchuvchisiz samolyoti loyihasini davom ettirish uchun taklif qilgan. Konstruktor Dornier E-1 nomi bilan mashhur bo‘lgan qurilma muhandislari va loyihachilari uchun konsultatsiyalar o‘tkazgan. 

1968 yildan 1971 yilgacha loyiha ustida ish olib borilgan. 1972 yilda esa Dornier E-1 parvoz sinovlaridan muvaffaqiyatli o‘tgan. 

Shunga qaramay, loyiha seriyaga qo‘yilmagan. Razvedka uchun boshqariluvchi samolyotlardan foydalanishga doir qarordan so‘ng bundesver loyihaga bo‘lgan qiziqishini yo‘qotgan. 

Homilador Guppi

AQShning kosmik dasturi aviaqurilishni ham oldinga tortardi. Shiddatli texnologik poyga Kanaveralda kosmodrom qurish uchun katta hajmli tashish ishlari va u yerga raketalar qismlarini yetkazishni talab qilardi. Bu maqsadlar uchun oddiy transport samolyotlari unchalik to‘g‘ri kelmasdi - yuk og‘ir va shakl jihatidan nostandart bo‘lgan. 

Kattaroq va ko‘proq yukni  sig‘diruvchi tashuvchi ishlab chiqarish loyihasi «Boing»ga topshirilgan va u bir yildan so‘ng natijani taqdim etgan. Yangi loyiha 1947 yilgi B-377 Stratocruiser modeliga asoslangan. Samolyot fuzelyaji besh metrdan ko‘proqqa kengaytirilgan.

Samolyot 377-PG nomini olgan. PG harflari Pregnant Guppy - Homilador Guppi ma'nosini anglatardi. Yangi samolyot 26 tonnagacha bo‘lgan yukni sig‘dira olardi. Keyinroq samolyot modeli Super Guppy'ga modernizatsiya qilingan, natijada samolyot 10 ming kilometrgacha bo‘lgan masofaga 430 km/s tezlikda 250 tonnagacha yukni tashishning uddasidan chiqqan. 

«Homilador Guppi» 70-yillarga qadar parvoz qilgan, ularning o‘rniga «Boing-747» va «Aerobus A-300» kabi o‘xshash modifikatsiyalar kelgan.