«O‘tkan kunlar» romanini ingliz tiliga o‘girgan tarjimon O‘zbekiston yozuvchilar uyushmasi faxriy a'zosi bo‘ldi

2019 yili Abdulla Qodiriyning “O‘tkan kunlar” romanini amerikalik madaniyatshunos Mark Eduard Riz ingliz tilida “Bygone days” nomi bilan kitob holida chop etgan va shu yil 27 dekabr kuni O‘zbekistonning Vashingtondagi elchixonasida kitobning taqdimot marosimi bo‘lib o‘tgandi. 2021 yil 27 aprel kuni Adiblar xiyobonida – Abdulla Qodiriy haykali yonida kitobning yurtimizdagi taqdimoti bo‘lib o‘tdi. Unda tarjimon Mark Riz ham qatnashdi.

Uyushma matbuot xizmatining ma'lum qilishicha, taqdimotda O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi raisi Sirojiddin Sayyid, O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan madaniyat xodimi Xurshid Do‘stmuhammad, adabiyotshunos Suvon Meli, professor Bahodir Karim, Abdulla Qodiriy uy-muzeyi direktori Xondamir Qodiriy, filologiya fanlari doktori Gulnoza Odilova tarjima va tarjimonning yutuqlari haqida so‘zladi.

– Romanni bir yarim yil oldin diqqat bilan o‘qib chiqdim, – deydi Gulnoza Odilova. – Men doktorlik tadqiqotimda o‘zbek milliy mentalitetidagi ovqatlanish, oila davrasidagi kommunikativ muloqot jarayonini tarjimada qanday berilganini tadqiqqa tortgandim va bunda “O‘tkan kunlar”ning Ilhom To‘xtasinov tarjimasiga qarab, juda ham xafa bo‘lgandim. Chunki u yerda milliylikka oid ko‘p so‘zlar tushib qolgan. Masalan, romanda O‘zbekoyim Otabekni Zaynabni qaynotasinikiga charlarga oborishga majburlab turgan mahal o‘g‘li borgisi kelmay, xo‘r-xo‘rlatib choy ichadi. Ya'ni, bu yerda Otabek onasining gapiga yumor bilan javob qaytaryapti, befarqligini shu yo‘l bilan ko‘rsatyapti. Bu esa O‘zbekoyimning jahlini chiqaradi. To‘xtasinov tarjimasida Otabek shunchaki ovqatlanib o‘tirardi, deyilgan. Xo‘rillatib choy ichish effekti yo‘q. O‘zbekoyimning gapiga e'tiborsizlik bilan, nima deyapsiz, deganday yumori tarjimada aks etmagan. Mark Riz o‘z tarjimasida mana shu effektni saqlagan, ya'ni onasining gapiga befarq bo‘lib og‘zini to‘ldirib-to‘ldirib choy ichib o‘tirgan Otabekning holatini inglizchada ko‘rsata olgan.

Taqdimotda Mark Riz ko‘rsatilgan hurmat uchun minnatdorlik bildirdi. Yurtimizdagi islohotlar to‘g‘risida gapirdi. Prezidentning “O‘tkan kunlar” romanidan keltirgan qo‘shxotinlik borasidagi iqtibosini esladi. Davlat rahbarining adabiyotga bu kabi e'tibori va uning natijasi, albatta, bo‘lishini e'tirof etdi. Tashrifning ilk kunlari haqidagi iliq taassurotlari bilan o‘rtoqlashdi. Bundan so‘ng “Mehrobdan chayon” romanini tarjima qilish loyihasini rejalashtirayotganini aytdi.

660 sahifadan iborat kitobda unda qo‘llangan atamalarga, o‘zbek xalqi madaniyati, an'analari va urf-odatlarining o‘ziga xos jihatlarini tushuntiruvchi 415ta izoh mavjud. Tarjimani o‘qiganlarning aytishicha, kitobda shunchalik mehr bilan izohlar berilganki, tarixiy davr bormi, kasblar bormi, siyosiy jarayonlar bormi yoki bazmlarning nomimi, hamma-hammasi erinmasdan ifodalangan.

Sababi, Mark Riz asar tarjimasiga 15 yillik umrini sarflagan. Kitob ayni paytda “Amazon” kompaniyasining internet saytida sotilmoqda. Asar “5 yulduzli” reytingga ega bo‘lgan.

Mark Riz Abdulla Qodiriyning “O‘tkan kunlar” romanini o‘zbek tilidan inglizchaga to‘liq o‘girgan birinchi tarjimon. Tarjima uchun romanning 1926 yil bosilgan birinchi va qisqartirilmagan nashri tanlangan. Tarjima ishlari 2004 yilda boshlanib, 2019 yilda yakunlangan.

Taqdimotdan so‘ng Mark Eduard Riz O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasining xalqaro anjumanlar zaliga taklif etildi hamda unga uyushmaning faxriy a'zolik guvohnomasi topshirildi.

O‘zbekistonga tashrifini Abdulla Qodiriyning ramziy qabrini ziyorat qilishdan boshlagan Mark Riz adibning uy-muzeyini tomosha qildi. Abdulla Qodiriy nomidagi ijod maktabi jamoasi bilan uchrashdi. Abdulla Qodiriy memorial muzeyi kompleksi hamda “Turon” axborot-kutubxona markazi bilan tanishdi. Tadbirlarda Mark Riz o‘zbek tilida juda chiroyli va ravon so‘zladi, hatto o‘zbekcha hazil qilib, yig‘ilganlarni kuldirdi ham. O‘zbekiston va o‘zbeklarni juda yaxshi ko‘rishini o‘zbekchada qiynalmasdan ifodaladi.

U shu yilning 8 mayiga qadar yurtimizning turli hududlari va tashkilotlarida bo‘lib, ko‘plab uchrashuvlar o‘tkazishi rejalashtirilgan.