Tramp Putin bilan qo‘ng‘iroqlashdi. Ular nimalar haqda gaplashgan?

AQSh prezidenti Donald Tramp prezidentlikka qaytganidan beri uchinchi marta Rossiya prezidenti Vladimir Putin bilan qo‘ng‘iroqlashdi. Suhbat yakunida har ikki yetakchi qisqacha bayonotlar berdi va tafsilotlarga to‘xtalib o‘tirmadi.

Suhbat taxminan ikki soat davom etdi. Shundan so‘ng Putin jurnalistlarga «Rossiya va Ukraina o‘rtasida ehtimoliy tinchlik bitimi tuzish bo‘yicha to‘g‘ridan to‘g‘ri muzokaralarni qayta boshlashni AQSh qo‘llab-quvvatlagani uchun Qo‘shma Shtatlar prezidentiga minnatdorchilik bildirgani»ni aytdi.

Shuningdek, u Rossiya Ukraina bilan «Ukraina bo‘yicha kelajakdagi tinchlik shartnomasi memorandumi» ustida ishlashga tayyorligini ma’lum qildi.

«Qo‘shma Shtatlar prezidenti bilan Rossiya Ukraina tomoni bilan kelgusida mumkin bo‘lgan tinchlik shartnomasi bo‘yicha kelishuv tamoyillari, mumkin bo‘lgan tinchlik shartnomasini tuzish muddatlari va boshqalar, shu jumladan, tegishli kelishuvlarga erishilgan taqdirda ma’lum muddatga o‘t ochishni to‘xtatish kabi bir qator pozitsiyalarni belgilagan holda memorandum tuzishni taklif qilishi va ishlashga tayyorligi to‘g‘risida kelishib oldik», – degan Putin.

«Rossiya va Ukraina tomonlari tinchlikka maksimal darajada intilishlari va barcha tomonlarni qanoatlantiradigan kompromisslarni topishi kerak», – deya qo‘shimcha qilgan u v Rossiya uchun asosiysi – «bu inqirozning asl sabablarini bartaraf etish» haqidagi tezisini yana bir bor takrorlagan.

Donald Tramp Putin bilan suhbatining «ohangi va ruhi»ni «ajoyib» deb atadi. Uning so‘zlariga ko‘ra, Moskva va Kiyev «zudlik bilan» o‘t ochishni to‘xtatish va sulh tuzish bo‘yicha muzokaralarni boshlaydi.

«Hozirgina Rossiya prezidenti Vladimir Putin bilan ikki soatlik suhbatimiz yakunlandi. Menimcha, u juda yaxshi o‘tdi. Rossiya va Ukraina zudlik bilan o‘t ochishni to‘xtatish va eng muhimi, urushni yakunlash bo‘yicha muzokaralarni boshlaydi. 
Buning shartlari ikki tomon o‘rtasida muhokama qilinadi, chunki ular boshqa hech kim bilmaydigan muzokara tafsilotlarini bilishadi», – deb yozdi u o‘zining Truth Social ijtimoiy tarmog‘ida.

Tramp muzokaralar darhol boshlanishini ta’kidladi, u bu haqda Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiyga, shuningdek, Yevrokomissiya rahbari Ursula fon der Lyayyen, Fransiya prezidenti Emmanuel Makron, Italiya bosh vaziri Jorjia Meloni, Germaniya kansleri Fridrix Mers va Finlandiya prezidenti Aleksandr Stubbga ma’lum qilgan.

U Vatikan muzokaralar o‘tkazish joyi bo‘lishga tayyorligini bildirgan.

Sanksiyalar bo‘yicha anglashilmovchilik

Germaniya kansleri Fridrix Mers Yevropa yetakchilari Tramp bilan muloqot chog‘ida Rossiyaga qarshi sanksiyalarni kuchaytirishga qaror qilishganini aytdi.

«Yevropa va Amerika bir narsada yakdil: biz o‘t ochishni to‘xtatish yo‘lida Ukrainani qo‘llab-quvvatlaymiz. Yevropa sanksiyalar orqali Moskvaga bosimni kuchaytiradi. Biz bu haqda @POTUS [AQSh prezidenti] bilan uning Putin bilan muloqotidan keyin gaplashib oldik», – deya yozgan Mers X ijtimoiy tarmog‘ida.

Mersning formulirovkasidan Yevropa yetakchilari Tramp bilan Amerika sanksiyalarini kuchaytirish bo‘yicha ham kelishib olganini aniq bilib bo‘lmaydi, Trampning o‘zi esa bu qo‘ng‘iroqlashuvlardan biroz o‘tib hozircha yangi sanksiyalar kiritish niyatida emasligini bildirdi.

Reuters agentligi xabariga ko‘ra, dushanba kuni kechqurun jurnalistning nima uchun Rossiyani tinchlikka undash uchun va’da qilganidek yangi sanksiyalar qo‘llamayotgani haqidagi savolga javoban Tramp shunday degan: «Chunki bizda nimadir qilish imkoniyati bor deb o‘ylayman, agar bunday qilsak [sanksiyalar kiritsak], ahvol yomonlashishi mumkin. Qachondir shunday bo‘lishi mumkin».

Shundan keyin Tramp 18 apreldan buyon aytib kelayotgan gapini takrorladi: agar muzokaralar besamarligini ko‘radigan bo‘lsa, urushni to‘xtatishga qaratilgan harakatlarini to‘xtatadi.

AQSh prezidentining boshqa bayonotlari:

• Bu mojaro Yevropaning muammosi bo‘lib qolishi, Vashington esa bunga aralashmasligi kerak edi;
• AQSh nizoni hal qilishda ma’lum bir qizil chiziqqa ega, ammo muzokaralarni murakkablashtirmaslik uchun uni ochiqlamaydi. «Men unga [Vladimir Putinga] aytdim: davom etish kerak. Va men yana shunday dedim: agar men siz buni qila olmaysiz deb hisoblasam, men [hal qilish jarayonidan] chetga chiqaman, chunki nima qilish mumkin?»;
• Volodimir Zelenskiy – «gaplashish oson bo‘lgan odam emas»;
• Rossiya muzokaralarda vaqtni cho‘zmayapti;
• Vatikanning jarayonga qo‘shilishi AQShning roli pasayishini anglatmaydi;
• Ukrainada Amerika harbiy kontingenti bo‘lmaydi, ammo bu u yerda AQSh uchun stavkalar yuqori emasligini anglatmaydi;
• Putin bilan suhbatdan so‘ng mojaroni hal qilishda sezilarli o‘zgarishlar bo‘ladi.

Zelenskiy Rossiyaga bosim o‘tkazishga chaqirdi

Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy agar Rossiya urushni cho‘zsa va uni tinch yo‘l bilan hal qilish uchun noreal shartlarni ilgari sursa, unga nisbatan sanksiyalar bosimini kuchaytirish zarurligini aytdi.

«Agar Rossiya qotilliklarni to‘xtatmasa, asirlar va garovga olinganlarni ozod qilmasa, agar Putin noreal shartlarni ilgari sursa, bu Rossiya urushni yanada cho‘zayotganini va Yevropa, Amerika va butun dunyo o‘zini shunga munosib tutishiga, xususan, qo‘shimcha sanksiyalar bilan javob berishiga loyiqligini anglatadi. Rossiya o‘zi boshlagan urushni tugatishi kerak va buni istalgan kuni amalga oshirishi mumkin. Ukraina har doim tinchlikka tayyor», – deb yozdi Zelenskiy telegramm-kanalida.

Uning so‘zlariga ko‘ra, u AQSh prezidenti Donald Tramp bilan ikki marta – Rossiya yetakchisi Vladimir Putin bilan muloqotdan oldin va keyin gaplashgan. Ikkinchi muloqotda Fransiya, Italiya, Germaniya, Finlyandiya va Yevropa Ittifoqi yetakchilari ishtirok etdi.

«Ikki tomonlama suhbat boshida men prezident Trampga biz Ukrainada, xususan, Qo‘shma Shtatlar aytganidek, o‘t ochishni to‘liq va so‘zsiz to‘xtatishga tayyor ekanimizni tasdiqladim. Bu taklifni xiralashtirmaslik muhim. Agar rossiyaliklar qotilliklarni to‘xtatishga tayyor bo‘lmasa, buning uchun kuchliroq sanksiyalar bo‘lishi kerak. Rossiyaga bosim uni real dunyoga undaydi - bu dunyodagi barchaga ayon», – deya qo‘shimcha qildi Zelenskiy.

Shuningdek, u Ukraina Rossiya bilan natija beradigan har qanday formatda to‘g‘ridan to‘g‘ri muzokaralarga tayyorligini ta’kidladi.

«Turkiya, Vatikan, Shveytsariya – biz barcha ehtimoliy maydonlarni ko‘rib chiqmoqdamiz. Ukrainani bunga ishontirish kerak emas va bizning vakillarimiz muzokaralarda haqiqiy qarorlar qabul qilishga tayyor. Aynan Rossiyaning bunday samarali muzokaralarga tayyorligini ta’minlash kerak».

Muloqotgacha nimalar bo‘ldi?

Tramp shanba kuni Putin bilan «har hafta o‘rtacha 5000 dan ortiq rus va ukrain askarlari halok bo‘layotgan „qirg‘inni“ to‘xtatish», shuningdek, savdo masalalarini muhokama qilmoqchi ekanini e’lon qilgandi.

«Umid qilamanki, bu samarali kun bo‘ladi, sulhga erishiladi va umuman boshlanishi kerak bo‘lmagan bu o‘ta shafqatsiz urush tugaydi», – deb yozgandi u Truth Social ijtimoiy tarmog‘ida.

Tramp Putin bilan muloqotdan so‘ng Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy va NATO vakillari bilan gaplashmoqchi ekanini aytgandi.

Avvalroq Amerika yetakchisi Putin bilan yuzma-yuz uchrashmaguncha Ukrainadagi tinchlik jarayonida jiddiy siljish bo‘lmasligini aytgandi.

Oq uy tinchlik muzokaralarida jiddiylik ko‘rsatmasa, Rossiya yangi sanksiyalarga duch kelishi mumkinligiga ishora qilgandi.

Qo‘shinlari Ukraina hududining beshdan bir qismini nazorat qilayotgan va hujumni davom ettirayotgan Putin yaqinda Tramp ma’muriyati va bir qator Yevropa yetakchilarining ommaviy ultimatumiga qaramay, urushni tugatish shartlarida qat’iy bo‘lib qolmoqda.

Bir kun avval, Putin bilan muloqot arafasida Tramp Britaniya, Germaniya, Fransiya va Italiya yetakchilari bilan suhbatlashdi.

Britaniya bosh vaziri Kir Starmer matbuot xizmati «telefon orqali muloqotni kutgan holda [...] yetakchilar oldindan hech qanday shart qo‘ymasdan o‘t ochishni to‘xtatish zarurligini va prezident Putin tomonidan tinchlik muzokaralariga jiddiy munosabatda bo‘lishni muhokama qilgani» haqida xabar berdi.

«Ertaga prezident Putin Ukraina va Yevropa qo‘llab-quvvatlagan Tramp taklif qilgan 30 kunlik sharsiz sulhga rozi bo‘lib, tinchlik istayotganini isbotlashi kerak», – dedi Fransiya prezidenti Emmanuel Makron X ijtimoiy tarmog‘ida.

Yevropa yetakchilari Putin haqiqiy tinchlik tarafdori emas deb hisoblaydi, shuningdek, ular Tramp bilan birgalikda Ukrainani hududining beshdan bir qismisiz va kelajakda ishonchli xavfsizlik kafolatlarisiz qoldiradigan adolatsiz kelishuvga majbur qilishidan xavotirda.

Istanbuldagi muzokaralar

16 may, juma kuni Istanbulda Rossiya va Ukraina delegatsiyalari o‘rtasida 2022 yil bahoridan beri birinchi to‘g‘ridan to‘g‘ri muzokaralar bo‘lib o‘tdi.

Ularni Rossiya prezidenti Vladimir Putin Buyuk Britaniya, Fransiya, Germaniya va Polsha yetakchilari Kiyevda uchrashib, Rossiyadan 12 maydan boshlab Ukrainada o‘t ochishni to‘xtatishni talab qilganidan keyin o‘tkazishni taklif qildi.

Payshanba kuni Volodimir Zelenskiy Turkiyaga yetib keldi va u yerda Putinni kutdi, biroq Rossiya prezidenti muzokaralar uchun nisbatan past darajadagi amaldorlar delegatsiyasini yubordi. Shunga qaramay, AQSh va Turkiya rahbarlariga «hurmat yuzasidan» Ukraina prezidenti Rossiya bilan muzokaralarga Ukraina delegatsiyasini yuborishga rozi bo‘ldi.

Uchrashuvda Ukraina mudofaa vaziri Rustem Umerov boshchiligidagi delegatsiya to‘laqonli tinchlik muzokaralari uchun Moskva 30 kunlik sulhga rozi bo‘lishi kerakligini, shuningdek, Zelenskiy va Putinning uchrashuvini tashkillashtirishni talab qildi.

Rossiya vakillari zudlik bilan o‘t ochishni to‘xtatish talabini rad etdi, davlat rahbarlari o‘rtasida to‘g‘ridan to‘g‘ri muzokaralar o‘tkazish so‘rovini esa «ma’lumot uchun qabul qildi».

Istanbuldagi uchrashuvning yagona aniq natijasi «mingga ming» formulasi bo‘yicha asirlarni almashish bo‘yicha kelishuv bo‘ldi.

Rossiya delegatsiyasi rahbari, prezident yordamchisi Vladimir Medinskiy tomonlar har biri kelajakdagi ehtimoliy o‘t ochishni to‘xtatish bo‘yicha o‘z qarashlarini taqdim etishi, shundan so‘ng muzokaralar qayta boshlanishiga kelishib olganini ham ta’kidladi.

Jurnalistlar ma’lumotlariga ko‘ra, uchrashuvda Rossiya o‘t ochishni to‘xtatish bo‘yicha Ukraina uchun nomaqbul bo‘lgan bir nechta shartlarni ilgari surgan, jumladan, Ukrainaning beshta oblasti Rossiya tarkibiga qo‘shib olinishini tan olishni talab qilgan.

Shanba kuni Bloomberg agentligi Moskva Kiyevdan Rossiya tomonidan qisman bosib olingan hududlardan o‘z qo‘shinlarini olib chiqib ketishni, Ukraina hududida xorijiy kontingentni joylashtirishdan bosh tortishni, shuningdek, harbiy tovon talab qilmaslikni talab qilganini ham xabar qildi.

Bu talablarning barchasi, Bloomberg ta’kidlaganidek, AQSh shartlariga zid, shuningdek, Ukraina va uning Yevropadagi ittifoqchilari uchun mutlaqo nomaqbuldir.

Bir necha yevropalik amaldorlar anonimlik sharti bilan nashrga Trampning Rossiyaga nisbatan doimiy ravishda mujmal bayonotlaridan «hafsalasi pir bo‘lgani va taajjubda qolgani»ni aytishgan. Ular AQSh prezidentidan qat’iy choralar kutishmoqda va shu haftadagi voqealar Trampga Moskva muzokaralarga jiddiy yondashmayotganini ko‘rsatishiga umid qilishmoqda.

Lavrovning Rubio bilan suhbati

Shanba kuni Rossiya tashqi ishlar vazirligi idora rahbari Sergey Lavrov AQSh Davlat departamenti rahbari Marko Rubio bilan telefon orqali muloqot qilgani va Istanbuldagi Rossiya-Ukraina muzokaralari natijalarini muhokama qilgani haqida xabar berdi.

Rossiya TIV xabarida aytilishicha, «Lavrov Kiyev oxir-oqibat Rossiya prezidenti V.V.Putinning Istanbul muzokaralarini qayta tiklash to‘g‘risidagi taklifini qabul qilishiga yordam bergan AQShning ijobiy rolini qayd etdi».

Rossiya tashqi siyosat idorasi ma’lumotlariga ko‘ra, Rubio «harbiy asirlarni almashish bo‘yicha kelishuvlarni olqishladi va tomonlarning har biri sulh tuzish uchun zarur bo‘lgan shartlarni tayyorlash bo‘yicha o‘z qarashlarini ma’qulladi, Vashington kelishuvni izlashga yordam berishga tayyorligini ta’kidladi».

AQSh Davlat departamenti Rubio Lavrov bilan gaplashganini tasdiqladi, biroq suhbat mazmunini Moskvadan biroz boshqacha talqin qildi.

AQSh Davlat departamenti saytida e’lon qilingan xabarda aytilishicha, Rubio asirlarni almashish bo‘yicha kelishuvni olqishlagan va «prezident Trampning kuchli signalini yetkazgan: AQSh Rossiya-Ukraina urushining uzoq davom etishiga barham berish tarafdori».

«Oldinga borishning eng yaxshi yo‘li AQSh taklif qilgan keng ko‘lamli tinchlik rejasida tasvirlangan, – deb yozdi AQSh Davlat departamenti. – Davlat kotibi prezident Trampning zudlik bilan o‘t ochishni to‘xtatish va zo‘ravonlikka chek qo‘yishga chaqirganini ta’kidladi».