Prezident Konstitutsiya bo‘yicha o‘z takliflarini berdi (ro‘yxat)

Uchrashuvda prezident asosiy qonunga qator normalarni kiritish bo‘yicha takliflar ilgari surdi. Kun.uz mazkur takliflarni sanab o‘tadi.

Fuqarolarning huquq va erkinliklari yo‘nalishida:

• O‘zbekiston fuqarosi mamlakat bo‘ylab erkin harakatlanish, turar yoki yashash joyini erkin tanlash huquqiga ega (propiska cheklovlari qaytib hech qachon tiklanmaydi);
• har bir fuqaroga mamlakatdan to‘siqlarsiz chiqish va qaytish huquqi kafolatlanadi;
• shaxsiy hayot daxlsizligi kafolatlanadi;
• majburiy mehnat va bolalar mehnatiga yo‘l qo‘yilmaydi;
• har bir shaxs qulay mehnat sharoitida ishlash, mehnati uchun munosib haq olish huquqiga ega;
• mehnatga haq to‘lashning eng kam miqdori insonning o‘zi va oilasi hayot kechirishi uchun yetarli miqdorda bo‘lishi kerak.

Tadbirkorlik va yerga oid masalalar:

• Xususiylashtirish natijalari qayta ko‘rib chiqilmaydi va bekor qilinmaydi;
• davlat tovarlar, xizmatlar, ishchi kuchi va moliyaviy mablag‘lar erkin harakatlanishi, ichki va xalqaro savdo rivojlanishi uchun barcha sharoitlarni yaratishi kerak;
• tadbirkorlar qonunchilikda taqiqlanmagan har qanday faoliyatni amalga oshirishga, cheklanmagan miqdorda daromad olishga haqli;
• davlat xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish uchun qulay ishbilarmonlik va investitsiyaviy muhit hamda sharoitlarni ta’minlashi, erkin va halol raqobatni himoya qilishi, iqtisodiy faoliyatda monopollashtirishga yo‘l qo‘yilmasligini kafolatlashi lozim;
• yer xususiy mulk bo‘lishi mumkin; qishloq xo‘jaligi yerlari va o‘rmon fondi davlat tasarrufida qoladi hamda tadbirkorlik sub’yektlariga ijara shartnomasi asosida beriladi.

Sud-huquq sohasida:

• “Miranda qoidasi”: shaxsni ushlash chog‘ida uning huquqlari va nima sababdan ushlangani sodda tilda tushuntirish berish shart;
• “Xabeas korpus” instituti: shaxs sudning qaroriga qadar ko‘pi bilan 48 soatdan ortiq ushlab turilishi mumkin emas;
• o‘lim jazosi taqiqlanadi;
• shaxsning sudlanganligi va undan kelib chiqadigan huquqiy oqibatlar uning qarindoshlari huquqlarini cheklashga asos bo‘lishi mumkin emas;
• mahbuslarga nisbatan insoniy munosabat va ularning qadr-qimmati ta’minlanishi shart;
• ma’muriy, fuqarolik, iqtisodiy, jinoiy javobgarlik va boshqa yo‘nalishdagi ishlarni ko‘rib chiqishda insonga nisbatan qo‘llaniladigan huquqiy ta’sir choralari – qonuniy maqsadga erishish uchun yetarli bo‘lishi hamda shaxsga imkon qadar yengillik yaratishi kerak;
• sudning qarorisiz hech kim uy-joyidan mahrum qilinmasligi kerak; imorat buzilishga tushganda buzishdan oldin uning qiymatiga mos kompensatsiya to‘lanishi shart;
• uy-joyga yoki shaxsning boshqa mol-mulkiga uning ruxsatisiz kirish, ularni ko‘zdan kechirish va tintuv o‘tkazishga faqat qonunda belgilangan holat va tartibda yo‘l qo‘yiladi.

Davlat boshqaruvi:

• 100 ming kishidan kam bo‘lmagan miqdordagi fuqarolar guruhiga o‘z qonunchilik takliflarini Oliy Majlis Qonunchilik palatasiga kiritish huquqi beriladi;
• hokimlar va mahalliy kengashlar vakolati ajratiladi;
• davlat organlari ochiq, shaffof, hisobdor, ixcham va tejamkor bo‘lishi kerak;
• Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligi rahbarini tayinlash bo‘yicha prezident farmoni Senat tomonidan tasdiqlanadi;
• Hisob palatasi raisini lavozimga tayinlash va ozod qilish vakolati prezidentdan Senatga o‘tkaziladi;
• mahallalar davlat hokimiyati organlari tizimiga kirmaydi, joylardagi mahalliy ahamiyatga molik masalalarni mustaqil hal etish vakolatiga ega.

Tashqi siyosat:

• O‘zbekiston barcha davlatlar, eng avvalo o‘zining yaqin qo‘shnilari bilan tinchlikparvar va do‘stona siyosat yuritadi;
• O‘zbekistonning tashqi siyosati inson huquqlari va erkinliklarini hurmat qilish, davlatlarning hududiy yaxlitligi prinsip va normalariga asoslanadi;
• davlat chet elda yashayotgan va ishlayotgan O‘zbekiston fuqarolari hamda vatandoshlar bilan muntazam aloqalarni saqlab qolishi va rivojlantirishi lozim.

Oila instituti:

• Oila ayol va erkakning (amaldagi Konstitutsiyada “tomonlarning” deyilgan) ixtiyoriy roziligi va teng huquqliligi asosida shakllanadi;
• homiladorligi yoki yosh bolasi borligi sababli ayollarni ishga qabul qilishni rad etish, ishdan bo‘shatish va ularning ish haqini kamaytirish taqiqlanadi;
• ko‘p bolali oilalarga imtiyoz va ijtimoiy kafolatlar beriladi;
• ota-onalar o‘z farzandlari voyaga yetguniga qadar ularning tarbiyasi, ta’lim olishi, sog‘lig‘i, to‘laqonli va barkamol rivojlanishi to‘g‘risida g‘amxo‘rlik qilish huquqiga ega va bunga majburdir;
• davlat jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirishi lozim;
• davlat yoshlarni ma’naviy va axloqiy yetuk insonlar etib tarbiyalash uchun sharoit yaratishi lozim.

Ta’lim, tibbiyot, ekologiya:

• Pedagog xodimlarning kasbiy faoliyatiga aralashish, ularning xizmat majburiyatlarini bajarishiga to‘sqinlik qilishga yo‘l qo‘yilmaydi;
• davlat maktabgacha ta’lim, maktab va oliy ta’lim tizimini, turli mulk shaklidagi, jumladan, xususiy ta’lim muassasalarini rivojlantirish uchun zarur sharoitlar yaratib berishi lozim;
• “Har bir inson malakali tibbiy xizmatdan foydalanish huquqiga ega” degan umumiy norma kengaytiriladi;
• ekologik-huquqiy normalar kengaytiriladi.

Nogironligi bo‘lgan shaxslarning huquqlari:

• Nogironligi bo‘lgan shaxslarni har qanday ajratib qo‘yish, ularning huquqlarini cheklash, obektlar va xizmatlardan foydalanishi uchun shart-sharoitlar yaratishdan bosh tortish taqiqlanadi;
• davlat ularning huquq va erkinliklari ta’minlash uchun sharoit yaratadi;
• alohida e’tiborga muhtoj bolalar uchun inklyuziv ta’lim tashkil etiladi.

Shuningdek, prezident Konstitutsiyaga kambag‘allikni qisqartirish va ijtimoiy himoya bo‘yicha qator normalar kiritishni ham ilgari surdi.