Odamlarning saylovlarda qanday ovoz berishi hayot sifati bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liq

Fuqarolarning saylovlarda qanday ovoz berishi, qatnashishi aholi hayoti sifati bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liq. Bu haqda Gallup kompaniyasining «Bugun baxt bizga ertangi dunyo haqida nima demoqda?» nomli yangi hisobotida aytiladi.

«Sizlar hozir o‘zingizni 4 yil avvalgidan yaxshiroq his qilayapsizmi?», - AQShning 40-prezidenti Ronald Reygan 1980 yilgi prezidentlik kampaniyasi vaqtida amerikaliklargi shunday savol bilan murojaat qilgan. Amerikaliklar baland ovozda «yo‘q» deb javob qaytarishgan.

«Saylovlardagi tanlov hayot sifatiga bog‘liq bo‘lganmi? Agarda ha bo‘lsa, u holda jahonning har bir davlatidagi odamlar bu savolga qanday javob berishadi?».

Yangi hisobot jahon yetakchilariga ba'zi javoblarni taklif etadi va ularga fuqarolarga nega quloq tutishlari lozimligini ko‘rsatadi.

Rossiya, Hindiston, Kolumbiya va Misr kabi davlatlarda hayot sifati yomonlashmoqda. Bu mamlakatlarning har biridagi odamlar 2014 yildan beri o‘z hayotlari sifati pastga qarab sho‘ng‘ib borayotganini bildirishmoqda.

«Bu davlatlarning har biridagi – umuman, dunyodagi barcha yetakchilar – xavotirga tushishi kerak. Odamlar hayotlari noto‘g‘ri yo‘ldan ketayotganini ko‘rishganida, ular o‘zgarishlarni xohlaydi. London iqtisodiyot maktabi akademiki Jorj Uordning yaqinda o‘tkazilgan tadqiqoti shuni ko‘rsatadiki, odamlar o‘z hayotiga qanday munosabatda bo‘lsa, bu saylovlardagi ovoz berish jarayoniga ta'sir ko‘rsatadi. Umuman olganda, uning fikricha, farovonlikning sub'yektiv choralari saylovlarning eng yaxshi prediktorlari sanaladi, bunda odamlardan iqtisodiyotga munosabat haqida so‘rashga hojat ham yo‘q», - deya ta'kidlanadi hisobotda.

Uordning tadqiqoti Yevropa demokratiyalariga asoslangan, biroq, odamlar o‘z hayotiga qanday munosabatda ekani, barcha mamlakatlar yetakchilariga juda kerakli narsa. Hayot darajasining xalq reytinglari «arab bahori» davlatlaridagi namoyishlardan ancha oldinga o‘tib ketgan. Ukrainada ham Yevromaydan inqilobidan oldingi ikki yilda shu holat kuzatildi. Hisobot ma'lumotlariga ko‘ra, hayot reytinglari Buyuk Britaniyada Brexit’ga qadar va AQShda prezidentlik saylovlariga ikki yil qolganida pasaygan.

Bu ma'lumot va tendensiyalar xatti-harakat iqtisodiyoti, deya ataluvchi narsaning bir qismi sanaladi. Asosiy nazariya shundan iboratki, odamlar qilayotgan narsalarning faqat 30 foizi ratsional; qolgan 70 foizi – emotsionaldir. Bu yangi nazariya Nobel mukofotlari, bestsellerlar, turli davlatlardagi yangi agentliklar hamda universitetlardagi yangi mutaxassisliklarga olib keldi.

Bu olib kelmagan narsa esa, - yangi milliy statistika. Eng mashhur milliy statistika – YaIM, xo‘jaliklar daromadi va ishsizlik – odamlar qilayotgan narsaning ratsional tomoniga jamlangan: ular qancha sarflashmoqda, qancha ishlab topishmoqda va ishga ega ekanliklariga. Bu hisobot boshqa 70 foizni, ya'ni emotsional tomonni son jihatidan aniqlashtiradi.