Rossiya sudlariga «davlatga xiyonat» bo‘yicha rekord miqdordagi ishlar kelib tushdi

Joriy yil boshidan buyon Rossiya sudlariga davlatga xiyonat moddasi bo‘yicha 63 ta ish kelib tushdi, 2022 yilda kiritilgan xorijiy davlat bilan maxfiy hamkorlik (Jinoyat kodeksining 275.1-moddasi) bo‘yicha yana yettita ish qo‘zg‘atildi. Bu haqda 21 dekabr, payshanba kuni «Pervyy otdel» (sobiq «Komanda 29») inson huquqlari tashkiloti xabar qildi. Huquq himoyachilari jami 70 ta holatni tarixiy maksimum deb atadi.

«FSB» ma’lumotlariga ko‘ra, davlatga xiyonat bo‘yicha 33 ta holat bo‘yicha hukmlar allaqachon e’lon qilingan. Huquq himoyachilariga ko‘ra, hukmlari soni ko‘proq - 37 ta, ularning barchasida ayblov xulosasi chiqarilgan. «Pervyy otdel»ning ta’kidlashicha, ko‘pincha davlatga xiyonat ishi sudga topshirilgan paytdan boshlab hukm chiqarilgunga qadar ko‘rib chiqish uchun bor-yo‘g‘i bir oy vaqt ketadi.

Huquq himoyachilarining hisob-kitoblariga ko‘ra, 2023 yilda davlatga xiyonat bo‘yicha 98 ta ish birinchi va apellyatsiya instansiyalari sudlarida ko‘rib chiqildi (ularning ba’zilari o‘tgan yillarda qo‘zg‘atilgan, ular bo‘yicha haligacha hukm chiqarilmagan). Ishlarning aksariyati (to‘qqizta, uchtasi bo‘yicha hukm chiqarildi) Rostov-Dondagi Janubiy okrug harbiy sudi tomonidan qabul qilingan. Yana yettita ish Belgorod viloyat sudi, oltitasi Krasnodar viloyat sudi va Markaziy okrug harbiy sudi tomonidan qabul qilindi.

Ijtimoiy tarmoqlardagi provokatsiyalar

Odatda, ishda ishtirok etgan shaxslar haqida hech narsa ma’lum emas. «Pervyy otdel» ta’kidlashicha, ko‘pincha (olti holatda) Qrim va Sevastopol aholisi hibsga olingan. Hibsga olinganlar Ukraina harbiylari bilan o‘zaro aloqada bo‘lganlikda (29 holat), harbiy mahsulotlar to‘g‘risidagi hujjatlarni yoki qo‘shinlar va texnika harakati haqidagi ma’lumotlarni uzatishda (10 ta holat), dushman tomoniga o‘tishga tayyorgarlik ko‘rishda (9 ta holat) va Ukraina Qurolli kuchlarini moliyalashtirishda ayblangan (8 ta holat).

Huquq himoyachilari ko‘p sonli davlatga xiyonat bo‘yicha ishlarni ukrainaliklar niqobi ostida ijtimoiy tarmoqlarda rossiyaliklar bilan tanishadigan va ularni Ukraina Qurolli kuchlarini qo‘llab-quvvatlash yoki Ukraina armiyasiga pul o‘tkazishga undaydigan Rossiya maxsus xizmatlarining harakati natijasi deb atadi. Shundan so‘ng odamlar qo‘lga olinadi.

Advokat Yevgeniy Smirnovning so‘zlariga ko‘ra, 2023 yilda davlatga xiyonat bo‘yicha ochilgan ishlar soni yuzdan oshadi. Uning fikricha, xavfsizlik kuchlarining «sezuvchanlik chegarasi» pasaygan va ular «Ukraina yangiliklarini yuborish, bir necha yuz rubl o‘tkazish yoki mamlakatni tark etish istagi»ni xiyonat deb tan olishni boshladi.

Davlatga xiyonat va josuslik uchun hukmlar

2018 yilda «Komanda 29» (hozirgi «Pervyy otdel») hisob-kitoblariga ko‘ra, so‘nggi 20 yil ichida Rossiyada 100 ga yaqin odam davlatga xiyonat va josuslikda ayblangan. Bu yillar davomida faqat bir kishi oqlandi, qolganlari aybdor deb topildi.

«Komanda 29» rahbari, advokat Ivan Pavlov davlatga xiyonat qilish bo‘yicha ishlarning ko‘payishi Rossiya tashqi siyosati bilan bog‘liqligini ta’kidladi: 2008 yildagi besh kunlik urushdan keyin Gurjiston uchun josuslikda ayblangan ishlar soni ko‘paydi, Qrimdagi voqealardan keyin esa - Ukraina foydasiga.

Ukraina urushi boshlanganidan so‘ng, Rossiyada bir nechta olimlar davlatga xiyonatda ayblandi, ular orasida Rossiya Fanlar akademiyasi Sibir bo‘limining Nazariy va amaliy mexanika instituti xodimlari (Valeriy Zveginsev, Anatoliy Maslov va Vasiliy Fomin), shuningdek, Novosibirsk davlat universitetining kvant optik texnologiyalari laboratoriyasi mudiri Dmitriy Kolker ham bor. Sud Kolkerni oshqozonosti bezi saratonining to‘rtinchi bosqichiga qaramay hibsga oldi; u hibsga olinganidan ikki kun o‘tib qamoqda vafot etdi.