Hayit kuni qurbon bo‘lgan g‘azoliklar, husiychilarga Trampdan tahdid va «Tolibon»ni legallashtirmoqchi bo‘layotgan Rossiya - kun dayjesti

O‘tgan kun davomida jahonda ro‘y bergan eng asosiy voqealar va yangiliklar sharhi bilan kundalik xabarnomamizda tanishtiramiz.

G‘azoda hayit kuni 76 kishi halok bo‘ldi

Ramazon hayitining birinchi kuni Isroil G‘azoda kamidan 76 falastinlikni o‘ldirdi. Xususan, Xon Yunus shahridagi havo hujumi paytida bayram kiyimlarida o‘ynayotgan 15 nafar bola halok bo‘ldi. Bu haqda Falastin sog‘liqni saqlash vazirligi ma’lum qildi.

Falastinliklar Ramazon oyini ham bombalashlar ostida o‘tkazishga majbur bo‘ldi. 18 martdan beri G‘azoga qarshi hujumlar qayta boshlangan va shundan beri 900 nafardan ortiq odam nobud bo‘ldi.

Birgina so‘nggi 48 soatda 305 kishi turli jarohatlar bilan kasalxonaga yotqizilgan va 80 nafarining jasadi olib kelingan.

Isroil armiyasi zarba bergan hudud avval «humanitar xavfsiz zona» deb e’lon qilingan edi. Shu bilan birga, Isroil ikkinchi bosqich muzokaralarga kirishishdan bosh tortgani va bosimni kuchaytirishni maqsad qilgani qayd etilmoqda.

Bu orada G‘azoda yaqinda topilgan ommaviy qabrda 15 nafar insonparvarlik xizmatlari xodimlarining jasadlari aniqlangan. Ular 23 mart kungi zarbada halok bo‘lgani aytilmoqda.

Makron Isroilni o‘t ochishni to‘xtatishga chaqirdi

Fransiya prezidenti Emmanuel Makron Isroil bosh vaziri Binyamin Netanyahu bilan suhbatdan so‘ng G‘azoga nisbatan havo hujumlarini bas qilish va otashkesim rejimini qayta tiklashga chaqirdi.

«Men Netanyahuni zarbalarni bas qilish va HAMAS qabul qilishi lozim bo‘lgan o‘t ochishni to‘xtatish rejimiga qaytishga chaqirdim. Humanitar yordam darhol qayta boshlanishi kerak», — dedi Makron.

Fransiya rahbari «ikki davlatli yechim» yagona tinchlik yo‘li ekanini ta’kidlab, har qanday kuch bilan odamlarni ko‘chirish yoki anneksiyaga qarshi chiqdi.

Makron, shuningdek, Livandagi o‘t ochishni to‘xtatish rejimiga qat’iy rioya qilishga chaqirib, Moviy chiziq atrofida tinch aholi xavfsizligini ta’minlash zarurligini ta’kidladi. U Isroil qo‘shinlarini Livan hududidan to‘liq olib chiqishni talab qilib, Suriyada barqarorlik va suverenitetni ta’minlashni ham muhokama qilganini ham ma’lum qildi.

Husiychilarga Erondan qo‘llov, Trampdan tahdid

Eron prezidenti Mas’ud Pizishkiyon «Al-Masira» telekanaliga bergan intervyusida Iyd al-Fitr munosabati bilan «qudratli, munosib va sabr-toqatli» yamanliklarni tabriklar ekan, «biz butun qalbimiz bilan Yaman xalqi tomonida turibmiz», dedi.

Shu bilan birga, AQSh prezidenti Donald Tramp toki kemachilik erkinligiga tahdid uyg‘otar ekan, Yamandagi husiychilarga qarshi zarbalar to‘xtamasligini ma’lum qildi.

«Eron tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan terrorchi-husiychilar so‘nggi ikki hafta ichida qaqshatkich zarbalar bilan yo‘q qilindi. Ko‘plab jangarilar va ularning yetakchilari endi oramizda yo‘q. Biz ularga har bir kun va tunda tobora kuchliroq zarba bermoqdamiz. Ularning mintaqadagi kemachilikka tahdid soluvchi imkoniyatlari shiddat bilan yo‘qqa chiqarilmoqda. Ular kemachilik erkinligiga tahdid sola olmaydigan holga tushguncha bizning zarbalarimiz davom etaveradi. Husiychilarning tanlovi aniq: Amerika kemalariga hujum qilishni bas qiling va biz sizga qarata o‘t ochishni to‘xtatamiz. Aks holda biz hali endi boshladik, husiychilar uchun ham ularning Erondagi homiylari uchun ham chinakam og‘riqlar hali oldinda», — deb tahdidona post yozgan Tramp o‘ziga tegishli Truth Social ijtimoiy tarmog‘ida.

Tramp Rossiyaga ham, Ukrainaga ham bosim o‘tkazmoqda

AQSh prezidenti Donald Tramp Rossiya va Ukrainaga bir vaqtning o‘zida bosim o‘tkazmoqda. NBC News’ga bergan intervyusida u Moskva urushni to‘xtatish muzokaralarini cho‘zsa, Rossiya neftiga qo‘shimcha boj joriy etilishini aytdi. «Agar men ayb Rossiyada deb hisoblasam, u holda ularning butun neftiga ikkinchi darajali tariflar joriy qilaman», — dedi u.

Ukrainaga kelganda esa Tramp Zelenskiyni nodir qazilma boyliklar bo‘yicha kelishuvdan chiqmoqchi bo‘layotgani uchun qattiq ogohlantirdi: «Agar u bu kelishuvdan chiqsa, katta muammolarga duch keladi».

Tramp Ukraina hech qachon NATO a’zosi bo‘lmasligini ham qat’iy ta’kidladi. Shu bilan birga, Putinning Ukrainada «vaqtinchalik boshqaruv» joriy etish haqidagi so‘zlaridan norozi ekanini bildirdi.

AQSh Ukrainaga yangi kelishuv loyihasini taklif qilgan, unda AQSh Ukraina nodir qazilma resurslari ustida to‘liq nazoratga ega bo‘lishi ko‘zda tutilgan. Ammo hujjatda Kiyev uchun xavfsizlik kafolatlari mavjud emas.

Tramp yangi savdo bojlari e’lonini tayyorlamoqda

AQSh prezidenti Donald Tramp 2 aprel kuni yangi bojlar rejasini e’lon qiladi. Bu haqda Oq uy matbuot kotibi Karolin Livitt ma’lum qildi. Uning so‘zlariga ko‘ra, «bu reja o‘nlab yillar davomida AQShni talon-toroj qilgan adolatsiz savdo amaliyotiga chek qo‘yadi».

Reutersʼning qayd etishicha, Tramp bojlarni ichki iqtisodni adolatsiz global raqobatdan himoya qilish vositasi va AQSh uchun yaxshiroq shartlarni qo‘lga kiritish uchun kuzir qarta sifatida ko‘radi. Biroq ushbu siyosat jahon bozorlarida savdo urushi xavfini kuchaytirmoqda va AQSh iqtisodiyotida retsessiyadan cho‘chish kayfiyatini paydo qilmoqda.

Trampning ta’kidlashicha, u AQSh eksportiga boj qo‘llayotgan davlatlarga mutanosib javob tarifi joriy qiladi.

Bu vaqtda Xitoy OAVlari xabar berishicha, Xitoy, Janubiy Koreya va Yaponiya AQSh tomonidan ularga nisbatan joriy qilingan bojlarga birgalikda javob qaytarish yuzasidan kelishuvga erishgan.

Rossiya «Tolibon»ni legallashtirishga tayyorlanmoqda

Rossiya Bosh prokuraturasi mamlakatda terrorchi deb tan olingan «Tolibon» harakati faoliyatiga qo‘yilgan taqiqni bekor qilishni so‘rab, Oliy sudga murojaat qildi. Sud majlisi 17 aprel kuni yopiq tarzda o‘tkaziladi.

Ma’lumotlarga ko‘ra, bunday qaror so‘nggi yillarda Rossiya rasmiylarining «Tolibon»ga yopishtirilgan terrorchi tashkilot yorlig‘ini qayta ko‘rib chiqish haqidagi bayonotlari bilan muvofiqdir. 2024 yil dekabrida Rossiya prezidenti Vladimir Putin tashkilotlarni terrorchi deb tan olishdan chiqarishga imkon beradigan qonunni imzolagandi.

Unga ko‘ra, Bosh prokuror yoki uning o‘rinbosari sudga da’vo kiritib, tashkilot terrorizmni targ‘ib qilishni to‘xtatganini isbotlay olsa, taqiq bekor qilinishi mumkin edi.

«Tolibon» 2021 yilda AQSh qo‘shinlari Afg‘onistondan chiqqach, hokimiyatni egallagan. O‘shandan beri Moskva harakat bilan munosabatlarni qayta ko‘rib chiqish niyatida ekanini bir necha bor bildirib kelayotgandi.

Tramp uchinchi muddatni ko‘zlamoqda

AQSh prezidenti Donald Tramp uchinchi prezidentlik muddati uchun nomzodini qo‘yish ehtimolini istisno etmadi. NBC News telekanaliga bergan intervyusida u bu yo‘lda «usullar bor»ligini aytdi va «bu hazil emas»ligini ta’kidladi.

Trampga ko‘ra, uning atrofidagi ko‘plab odamlar uning yana saylanishini xohlamoqda. U ayni damda o‘z ma’muriyatining faoliyati endi boshlanganini va bu haqda hozircha aniq gapirishga erta ekanini qayd etdi.

Tramp, shuningdek, vitse-prezident Jyey Di Vens orqali prezidentlikni uzaytirish ssenariylaridan biri sifatida tilga oldi, ammo batafsil ma’lumot berishdan bosh tortdi.

Hozirgi AQSh Konstitutsiyasiga muvofiq, bir shaxs ikki martadan ortiq prezident etib saylanishi mumkin emas. Bu cheklovni bekor qilish uchun kongressmenlarning uchdan ikki qismining ovozi bilan tasdiqlangan yoki shtatlarning ko‘pchiligi tomonidan qo‘llab-quvvatlangan konstitutsiyaga o‘zgartirishlar kiritish talab etiladi.

Myanmada zilzila qurbonlari soni 2000 dan oshdi

Myanmada juma kuni ro‘y bergan kuchli zilzila oqibatida halok bo‘lganlar soni 2056 nafarni tashkil etmoqda. 3900 kishi yaralangan, 300 dan ortiq kishi bedarak yo‘qolgan. Mamlakatda bir haftalik motam e’lon qilindi.

Zilzila magnitudasi 7,7 bo‘lib, Neypido va Mandalay shaharlarida uylar, masjidlar va ko‘priklar vayron bo‘ldi. Minglab musulmonlar namoz paytida halok bo‘lgan.

Qutqaruv ishlari yo‘llar vayron bo‘lgani, aloqa uzilgani va havo iflosligi tufayli murakkab kechmoqda. Fuqarolar tunda ko‘chada uxlashga majbur. Aftershoklar xavfi saqlanmoqda.

BMT mamlakatda humanitar inqiroz yuz berganini ma’lum qildi. Ichimlik suv, ozuqa va dorilar yetishmaydi. Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti 8 mln dollar yordam uchun kampaniya boshladi.

AQSh Geologiya xizmati qurbonlar soni 10 mingdan oshishi mumkinligini aytmoqda.